Tüzel Kişi Nedir? Tüzel Kişi Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey

Tüzel kişi, yasalara uygun şekilde bir araya gelen topluluktur. Şirketler, belediye ve üniversiteler; bu tür topluluklara örnek olarak verilebilir. Fakat bu konuda devletin en büyük ve önemli örnek olduğunu belirtmek mümkündür. Tüzel kişi nedir, tüzel kişilerle ilgili bilinmesi gerekenler nelerdir soruları kapsamında tüzel kişilerin resmi işlemlerde tek kişi olarak kabul edildiğini söylemek mümkündür. 

Tüzel Kişi Türleri Nelerdir?

Tüzel kişi, kuruluş amaçlarına ve hukuki statülerine göre farklı türlere sahiptir. Bu türler, temel olarak aşağıdaki gibi iki başlık altında incelenmesi olanaklıdır:

Kamu Hukuku Tüzel Kişileri: Kamu otoritesi altında bulunan ve kamu görevlerini üstlenen kişilerdir. YÖK kurumu, Orman Genel Müdürlüğü, üniversite kurumları, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Kurumu, TODAİE kurumu, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü; kamu hukuku tüzel kişileri arasında yer alır.

Özel Hukuk Tüzel Kişileri: Şahıs ya da şirketlerin bir araya gelmesinden meydana gelen özel amaçlı kuruluşlar olup şirketler (limited şirket, şahıs şirketi vb.) dernekler ve vakıflar, kooperatifler; bu türe örnek olarak verilebilir. 

Tüzel Kişilerin Özellikleri ve Hukuki Durumları

Tüzel kişiler gerçek kişiler gibi birtakım haklara sahip olup fiziksel varlığa sahip değillerdir. Bu tür oluşumların birçok dikkat çeken özelliği mevcuttur. Bu özellikler aşağıdaki gibidir:

• Hukuk tarafından tanınırlar. Dolayısıyla bir kişi gibi hak ve yükümlülüklere sahip olmaları mümkündür.
• Sözleşme yapabilir ya da dava açabilirler.
• Üyeleri ya da ortaklarından bağımsız yapıları mevcuttur.
• Belirli bir süre veya süresiz bir şekilde kurulabilirler.
• Temsilcileri ve yönetim organları aracılığıyla işlem yaparlar.

Tüzel kişilerin yükümlülüklerinin ve borçlarının kendi mal varlıklarıyla sınırlı olduğunu ifade etmek mümkündür. Örneğin şirketlerde ortakların kişisel mal varlıkları bu özellik sayesinde korunur. Limited şirketlerde ise ortaklar, koydukları sermaye ile sınırlandırılmış bir sorumluluğa sahiptir.

Tüzel kişilerin hakları son derece fazladır. Taşınır ve taşınmaz mallara sahip olabilirler. Mülk edinebilir ya da kiralayabilirler. Bireyler ya da tüzel kişilerle sözleşme yapabilir ve hukuki işlem gerçekleştirilebilirler. Ayrıca haksız fiillere karşı dava açabilirler. Devletin sunduğu destek ve vergi muafiyetlerinden yararlanma hakkına da sahiptir. 

Tüzel Kişi Nasıl Kurulur?

Tüzel kişi kuruluşu için yasalara uygun bir şekilde hareket edilmesi gerekir. Tüzel kişi kurulumu nasıl yapılır sorusu kapsamında bu konuda çeşitli prosedürlerin ön plana çıktığını belirtmek mümkündür. Bir şirket tüzel kişilik unvanı alabilmek için ilk olarak ticaret siciline kaydedilmelidir. Ayrıca talep edilen belgelerin eksiksiz olarak hazırlanması da önemlidir.

Şirketin ana sözleşmesi, şirketin iş planı ve kurucuların kimlik bilgileri; gerekli olan belgeler arasında yer alır. Vakıf ve derneklerde unvanın elde edilebilmesi için dernek ya da vakıf siciline kayıt gerçekleştirilmelidir. Bunun yanı sıra ilgili iç tüzükler de hazırlanmalıdır.

Tüzel Kişi için Gerekli Belgeler

Tüzel kişi için gerekli belgeler; şirket, dernek ve vakıf kuruluşlarında farklılık gösterir. Şirketler için tüzel kişi kurulumu için gerekli belgeler genel hatlarıyla şu şekildedir:

• Oda kayıt belgesi
• Noter onaylı imza beyannamesi
• Vergi levhası
• Ana sözleşme
• Ticaret Sicil Kaydı
• Ana sözleşme
• Yetkilendirme belgesi

Dernek kuruluşları için dernek tüzüğü, dernek yönetim kurulu kararı, kuruluş bildirimi, kurucu üyelerin ikametgah belgeleri ve kurucu üyelerin kimlik belgeleri talep edilir. Vakıf kuruluşunda ise mahkeme onayı, asgari sermaye taahhüdü, kurucu belgeleri ve vakıf senedi; gerekli belgeler arasında yer alır. 

Tüzel Kişi ve Gerçek Kişi Arasındaki Farklar

Tüzel kişi ve gerçek kişi arasında birtakım farklılıklar bulunur. Tüzel kişi ile gerçek kişi arasındaki farklar ana hatlarıyla şu şekildedir:

• Tüzel kişi kurumsaldır. Gerçek kişi bireysel olup gerçek kişinin hakları doğumla başlayıp ölümle son bulur.
• Tüzel kişi, ticari ya da sosyal amaç adına örgütlenir. Gerçek kişinin bu şekilde bir misyonu yoktur. Sadece kendi sorumluluğunda hareket eder.
• Tüzel kişiler kurumsal haklara sahip olmakla birlikte gerçek kişilerde bu haklar bulunmaz.

Son olarak gerçek kişilerin kendi iradeleriyle gerçekleştirdikleri bütün eylemlerden sorumlu olduklarını belirtmek mümkündür. Bu durum tüzel kişilerde farklılık gösterir. Kendi başlarına borçlanma ya da alacaklı konumu üstlenemediklerinin altı çizilebilir. 

Tüzel Kişinin Hakları ve Yükümlülükleri

Tüzel kişinin hakları ve yükümlülükleri oldukça geniş bir kapsamda değerlendirilebilir. Genel olarak sahip oldukları haklar şu şekildedir:

• Hukuki işlem yapma hakkı
• Marka ve patent hakkı
• Mülkiyet hakkı
• Sözleşme özgürlüğü
• Ticari faaliyetlerde bulunma hakkı
• Vergi muafiyeti ve teşviklerden faydalanma

Tüzel kişiler KDV ve Kurumlar Vergisi başta olmak üzere yükümlü oldukları vergileri ödemek durumundadır. Çalıştırılan personellerin SGK primleri düzenli bir şekilde ödenmelidir. Ayrıca finansal işlemler kaydedilmeli ve resmi defterler tutulmalıdır. Sözleşmeye göre hareket edilmelidir. Son olarak ticaret ve rekabet hukukuna uygun hareket edilmelidir. 

Tüzel Kişinin Avantajları Nelerdir?

Tüzel kişilerin sahip olduğu birçok avantaj mevcuttur. Dernek, vakıf ve şirket gibi kurumları kapsayabilen tüzel kişi avantajları aşağıdaki gibidir:

• Anonim ve limited şirketlerde ortaklar ya da yöneticiler şirket borçlarından kendi mal varlıklarıyla sorumlu tutulmazlar.
• Şirket kurucuları ya da yöneticileri değişse bile tüzel kişilik varlığını sürdürmeye devam eder.
• Vergi avantajlarından faydalanılabilir.
• Birden fazla hissedar veya ortak tarafından yönetilmesi mümkündür.
• Müşteriler ve iş ortaklarına güven telkin edilebilir.
• Kredilere kolaylıkla ulaşılabilir. Banka kredisi ve yatırımcı desteği alınabilir.
• Şirketler sahip oldukları telif hakkı ya da markayı koruyabilme hakkına sahiptir.

Ayrıca tüzel kişilerin yasal olarak çalışan istihdam etme hakkı bulunur. Bu durum, profesyonel yönetim süreçlerinin oluşturulabilmesi anlamına gelir. Şirketin daha sistematik bir şekilde hareket etmesini olanaklı hale getiren çalışan istihdamı, sürdürülebilir bir yapı açısından da önemlidir.