Müteselsil Kefil Nedir? Haklar, Yükümlülükler ve Süreçler

Kredi, teminat mektubu ya da iş yeri kira sözleşmesi gibi ticari metinlerde müteselsil kefil ibaresi sıkça karşımıza çıkar. Bu imza, borçlunun ödemediği tutarı aynen üstlenmeyi kabul eden kefile aittir. Üstelik bu durumda alacaklı, tahsilat için önce borçluya gitmeyi kabul etmek zorunda da değildir. Bu nedenle müteselsil kefalet, finansman açısından alacaklıya güçlü koruma sunarken kefil için yüksek risk barındırır. Yazının devamında kavramın tanımsal çerçevesini, hukuki dayanaklarını ve tarafların sorumluluk sınırlarını güncel mevzuat dâhilinde ele aldık. 

Müteselsil Kefil Nedir?

Türk Borçlar Kanunu’nun 581. maddesi uyarınca müteselsil kefil, borçlu ödeme yapmadığı takdirde alacaklının borcun tamamı için doğrudan başvurabildiği kefalet tipidir. Burada kefil, borçluyla sırayla değil, birlikte sorumlu kabul edilir. İcra takibi başlatmak için borçlunun mal varlığına öncelik arama şartı yoktur. Sorumluluk, sözleşmede yazılı limit ve tarihle sınırlı olur, aksi belirtilmedikçe kefalet süresi on yılı aşamaz. Kefil, ödeme yaptıktan sonra rücu hakkına sahiptir, fakat bu hak ancak alacaklının tahsilatından sonra devreye girer.

Müteselsil Kefalet ve Müşterek Borçlu Kavramı

Bir sözleşmede müşterek borçlu müteselsil kefil ifadesi yer alıyorsa aynı kişi iki ayrı sıfat üstlenir. Müşterek borçlu, borcun doğrudan tarafıdır. Müteselsil kefil ise asli taraf olmaksızın borcu üstlenir, ancak sorumluluk gücü aynıdır. Müşterek borçlu ödeme yapmazsa alacaklı kefile değil, doğrudan her iki borçluya birlikte icra takibi açabilir.

• Müşterek borçlu, asıl borcu doğrudan üstlenir. Alacaklı, borcun tamamı için bu kişiye izne gerek kalmadan başvurabilir.
• Müteselsil kefil, borcun tarafı değildir. Buna rağmen, borç ödenmediğinde alacaklı ilk adımı kefile yöneltebilir. Borçlunun mal varlığına öncelik tanınmasını talep etmek mümkün olmaz.
• Kefil ya da müşterek borçlu tarafından yapılan her ödeme sonrasında rücu hakkı doğduğundan ödenen tutar, asıl borçludan talep edilebilir.

Bu yapı, alacaklı açısından güçlü bir teminat oluştururken kefilin kişisel mal varlığını alacağın tamamı için sorumlu kılar. Dolayısıyla kefalet imzalanmadan önce limit, faiz, ferî giderler ve müteselsil kefil süresi sözleşmede açıkça belirtilmelidir. Aksi hâlde doğacak belirsizlik, taraflar arasında uzun süren uyuşmazlıklara yol açabilir.

Müteselsil Kefilin Sorumlulukları ve Yükümlülükleri

Borç ödenmediğinde kefil, alacaklının talebini geciktirmeden karşılamakla yükümlüdür. Bu durum, müteselsil sorumluluk kavramıyla özetlenir. Sorumluluk sınırı sözleşme özelinde belirlenir. Fakat ferî alacaklar, genellikle bu sınıra dâhildir. Bu nedenle kefalet sınırları, sözleşmede açık ve ölçülebilir olmalıdır.

• Kefil, borcun vadesi geldiğinde öncelik borçluda olduğuna dair bir savunma ileri süremez.
• Sorumluluk, sözleşmede belirtilen anapara tutarıyla birlikte faiz ve yargılama masraflarını kapsar.
• Ödeme yapan kefilin rücu hakkı doğar. Tahsil edilen tutarı borçludan talep edebilir.

Bu çerçeve, alacaklının teminatını güçlendirirken kefilin mali riskini artırır. İmza öncesi limit, faiz oranı ve kefalet süresi netleşmediği takdirde taraflar uzun süren uyuşmazlıklarla karşılaşabilir.

Müteselsil Kefaletin Hukuki Boyutu

Türk Borçlar Kanunu m. 581-603, kefalet sözleşmesini hem şekil hem de sorumluluk bakımından ayrıntılı biçimde düzenler. Bu hükümler, kefilin korunması için belirli sınırlar koyar.

• Sözleşme yazılı yapılır. Kefil, el yazısı ile limit, faiz ve kefalet süresini ayrı ayrı yazar ve imzalar.
• Eş rızası zorunludur: Evli kefil, izin belgesi sunmazsa kefalet geçersiz sayılır.
• Damga vergisi binde %09,48 oranında tahakkuk eder ve genellikle kefil tarafından ödenir.
• Zaman aşımı, müteselsil kefil süresi dolduktan 10 sonra işlemeye başlar ve tahsil kabiliyetini sona erdirir.

Bu çerçeve, sözleşmenin hem tarafları hem de üçüncü kişiler açısından öngörülebilirlik sağlar. Şekil şartlarına uyulmadığında mahkeme, kefalet taahhüdünü hiç doğmamış kabul eder. Bu durum, alacaklının teminatını zayıflatır ve tahsil süresini uzatır.

Müteselsil Kefil Olma Süreci ve Süresi

Kefil adayının mali gücü incelendikten sonra banka veya alacaklı ön onay verir. Son aşamada resmî kefalet senedi imzalanır ve damga vergisi doğar.

• Ön başvuru sırasında müteselsil kefil şartları (gelir belgesi, kredi notu) kontrol edilir.
• Senet, noter veya banka huzurunda imzalanır. Müteselsil kefil damga vergisi oranı, %09,48’dir.
• Süre, sözleşmede yazılıdır. Aksi hâlde kefalet, borcun vadesinden itibaren 10 yıl sonra zaman aşımına uğrar.

Bu akış, kefilin risk sınırını netleştirir. Süre dolduktan sonra alacaklı doğrudan kefile başvuramaz. Ancak borçluya yönelme hakkı devam eder.

Uygulama Alanları ve Örnek Belgeler

Kefalet, finansman dışında lojistik ve enerji projelerinde de teminat aracı olarak yer alır.

• Ticari kredi sözleşmeleri
• İhracat bağlantılı avans ödemeleri
• Taşıma zincirinde sevk irsaliyesi teminatı
• Sınai ekipman leasing anlaşmaları

Her belge tipinde ayni teminat yoksa kefalet, alacaklıya ikinci bir güvence katmanı sağlar.

Müteselsil Kefil Kira Sözleşmesi Örneği

Ticari gayrimenkul kiralamalarında, mal sahibi uzun vade riskini azaltmak için kefil talep eder. Müteselsil kefil kira sözleşmesi örneği şu unsurları içerir:

• Taraf bilgileri, kira bedeli, kefalet limiti
• Kefalet süresi (genellikle sözleşme bitiş tarihinden itibaren 2 yıl)
• Rücu, ihtar ve tahliye prosedürleri

Bu metin, alacaklıya ödeme garantisi verirken kiracıya da pazar koşullarında avantajlı kontrat yapma imkânı sunar.

Sıkça Sorulan Sorular ve Merak Edilenler

Müteselsil Kefillikte Borçlu Ödemezse Ne Olur?

Borcun vadesi geçtiğinde alacaklı, hiçbir ön koşul aramadan kefile icra takibi başlatabilir ve borcun tamamını talep edebilir. Kefil borcu ödediği gün rücu hakkı kazanır; ödenen tutarı, işlemiş faiz ve yargılama giderleriyle birlikte asıl borçludan talep edebilir. Ödeme yapılmazsa kefilin kişisel mal varlığına haciz uygulanır ve banka hesaplarına bloke konulur.

Müteselsil Kefil Nasıl Vazgeçebilir?

Kefalet, sözleşmede süre veya limit sona erdiğinde kendiliğinden biter. Taraflardan biri tek taraflı vazgeçme beyanıyla yükümlülüğü ortadan kaldıramaz. Eğer alacaklı yeni kredi dilimi açmak için sözleşme tadili istiyorsa kefil, bu değişikliğe onay vermeyerek yeni riskten muaf kalabilir. Kefalet sözleşmesinde sonradan yapılan ve kefilin sorumlu olacağı miktarın artmasına veya adi kefaletin müteselsil kefalete dönüşmesine ya da kefil yararına olan güvencelerin önemli ölçüde azalmasına sebep olmayan değişiklikler için eşin rızası gerekmez. Borcun tamamı ödenip hesap kapandığında kefilin sorumluluğu da fiilen sonlanır ve alacaklı tarafından ibra belgesi düzenlenebilir.

Kefillikten Doğan Haklar Nelerdir?

Kefil, yaptığı her ödeme için rücu hakkını kullanarak borçludan aynı tutarı tahsil edebilir. İcra masrafı ve avukat ücreti gibi ferî giderler de bu kapsama girer. Ayrıca kefil, taşınır ve taşınmaz rehni varsa alacaklının haklarına halef olma fırsatına sahiptir. Böylece teminat sırasını kaybetmeden tahsilat yapabilir.

Müteselsil Kefil Hangi Şartlarda Sorumludur?

Sorumluluk, sözleşmede yazılı anapara, faiz, komisyon ve masraf limitleriyle sınırlı yürür. Eş rızası, kefil imzasından önce ya da en geç o anda mevcutsa kefalet geçerlilik kazanır. Eşlerden biri mahkemece verilmiş bir ayrılık kararı olmadıkça veya yasal olarak ayrı yaşama hakkı doğmadıkça, ancak diğerinin yazılı rızasıyla kefil olabilir. Aksi durumda kefil borçtan sorumlu tutulamaz. Ticaret siciline kayıtlı ticari işletmenin sahibi veya ticaret şirketinin ortak ya da yöneticisi tarafından işletme veya şirketle ilgili olarak verilecek kefaletler, mesleki faaliyetleri ile ilgili olarak esnaf ve sanatkârlar siciline kayıtlı esnaf veya sanatkârlar tarafından verilecek kefaletler, 27/12/2006 tarihli ve 5570 sayılı Kamu Sermayeli Bankalar Tarafından Yürütülen Faiz Destekli Kredi Kullandırılmasına Dair Kanun kapsamında kullanılacak kredilerde verilecek kefaletler ile tarım kredi, tarım satış ve esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet kooperatifleri ile kamu kurum ve kuruluşlarınca kooperatif ortaklarına kullandırılacak kredilerde verilecek kefaletler için eşin rızası aranmaz.

Ayrıca alacaklı, vade tarihinden itibaren 10 yıl içinde icra takibine başlamazsa kefalet zaman aşımına uğrar.

Müteselsil Kefil Damga Vergisi Oranı Ne Kadar?

Mevzuata göre müteselsil kefil damga vergisi oranı %09,48’dir. İlgili vergi, kefalet limiti üzerinden hesaplanır.

Kimler Müteselsil Kefil Olabilir?

Medeni hakları kullanma ehliyetine sahip, düzenli gelir beyan eden ve kredi notu uygun gerçek kişiler kefil sıfatını üstlenebilir. Tüzel kişiler de yönetim kurulu kararıyla kefalet verebilir. Bu durumda şirket, tüm mal varlığıyla sorumlu olur. İflas erteleme sürecindeki kişi veya kuruluşlar kefil olarak kabul edilmez. Çünkü teminat gücü kanunen zayıf sayılır.

Müteselsil Kefil Şartları Nelerdir?

Kefalet yazılı yapılır, limit ve süre kefilin el yazısıyla belirtilir ve evli ise eş rızası eklenir. Sözleşmede faiz oranı ve ferî giderler açıkça yazılmazsa kefil bu kalemlerden sorumlu tutulmaz. Şartlara uyulmadığı takdirde mahkeme, kefaletin geçersiz olduğuna karar verebilir ve kefil aleyhine başlatılan takip iptal edilebilir.

Multinet Up Blog’da yer alan içeriğin yalnızca bilgi verme amaçlı olduğunu, hukuki görüş ve tavsiye içermediğini, bilgilerin Multinet Up Blog’un hazırlanma tarihindeki mevzuata dayalı olduğunu ve zamanla mevzuat değişiklikleri ile ilgili kurumların görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabileceğini bildiririz.