Zararlı Yazılım (Malware) Nedir?

Zararlı yazılımlar veya diğer bir adıyla malware, bilgisayar sistemlerine zarar verme amacıyla tasarlanan yazılımlardır. Halk arasında sıkça virüs olarak bilinse de aslında virüs, bu zararlı yazılım türlerinin sadece bir tanesidir. Virüs haricinde cihaza veya cihazlara saldıran, kişisel bilgiler gibi önemli verileri çalan daha birçok zararlı yazılım bulunur. Öyle ki bu malware türleri, cihazınızın kullanılamaz hâle gelmesine bile neden olabilir. Böyle sorunlarla karşılaşmamak için siber güvenlik önlemleri almanız gerekir. 

Bu yazımızı okuyarak zararlı yazılımlar nelerdir, malware saldırılarına karşı nasıl korunulur ve aklınıza takılan diğer soruların cevaplarını öğrenebilirsiniz.

Zararlı Yazılım Nedir?

Zararlı yazılım; bilgisayarlar, ağlar ve diğer dijital cihazlara zarar vermek, bilgileri çalmak veya kontrolü ele geçirmek amacıyla tasarlanmış, kötü niyetli yazılımlardır. Bu yazılımlar, çeşitli yollarla bir cihaza bulaşabilir. Çoğu durumda da kullanıcı farkında olmadan çalışır. Zararlı yazılımlar; casus yazılımlar, virüsler, solucanlar, Truva atları ve fidye yazılımları gibi çeşitli türlerde olabilir. Yayılma yöntemleri arasında; e-posta ekleri, sahte yazılım indirmeleri ve güvenlik açıkları yer alır.

Zararlı yazılım çeşitleri, bireylerin kişisel bilgilerini çalmak, finansal dolandırıcılık yapmak, şirketlere zarar vermek ve hatta devlet kurumlarına yönelik siber saldırılar düzenlemek için kullanılabilir. Bilgisayar korsanları, zararlı yazılımları para kazanma, gizli bilgileri elde etme veya sistemleri tahrip etme amacıyla kullanır. Bu tür tehditlere karşı korunmak için güncel antivirüs yazılımları kullanmanız ve şüpheli e-postalar ya da bağlantılar konusunda dikkatli olmanız son derece önemlidir.

Zararlı Yazılımların Amaçları Nelerdir?

Zararlı yazılımların temel amaçları arasında; finansal kazanç sağlamak, bilgi hırsızlığı, sistemlere zarar vermek ve kontrol ele geçirme yer alır. Finansal kazanç sağlamak amacıyla kullanılan zararlı yazılımlar, bankacılık bilgilerini çalma, kredi kartı numaralarını elde etme veya fidye yazılımları aracılığıyla kurbanlardan para talep etme şeklinde çalışır. Bilgi hırsızlığı, özellikle kurumsal düzeyde büyük bir tehdit oluşturur. Saldırganlar, şirketlerin gizli bilgilerini, kullanıcı hesaplarını veya ticari sırlarını çalarak bunları rakiplerine satabilir veya kamuya ifşa edebilir. Sistemlere zarar vermek amacıyla kullanılan zararlı yazılımlar, hedef cihazları veya ağları çalışmaz hâle getirmek, verileri silmek veya sistem işleyişini engellemek için tasarlanmıştır.

En Popüler Zararlı Yazılım Türleri Nelerdir?

Zararlı yazılımlar, teknolojinin gelişmesiyle birlikte hem bireyler hem de kurumlar için büyük bir tehdit hâline gelmiştir. Bu yazılımlar, farklı türlerde ortaya çıkar ve her biri belirli bir amaca hizmet eder. Virüsler, Truva atları, solucanlar, casus yazılımlar, fidye yazılımları, kötü amaçlı reklam yazılımları ve scareware yazılımlar, en popüler zararlı yazılım türleri arasında yer alır. 

Bu zararlı yazılım türlerinin her biri, kullanıcının haberi olmadan sisteme sızarak zarar verir. Kimi zaman verileri çalar, kimi zaman ise cihazları işlevsiz hâle getirir. Hatta kendini kopyalayan zararlı yazılımlar bile mevcuttur. Bu tür tehditlere karşı korunmak için dikkatli olmalı, güncel antivirüs yazılımları kullanmalı ve şüpheli e-postalar ya da web siteleri konusunda uyanık olmalısınız. Aşağıda, bilgisayar virüs çeşitlerinin her birine dair ayrıntılı açıklamalar bulabilirsiniz.

Virüsler

Virüsler, zararlı yazılım türleri arasında en bilinenlerden biridir. Bilgisayar virüsleri, bulaştıkları dosyalar veya programlar yoluyla yayılır ve kullanıcının izni veya bilgisi olmadan sistemde çoğalır. Virüsler, programların çalışmasını engellemek, dosyaları bozmak veya silmek gibi zararlar verir. Bu yazılımlar, özellikle e-posta ekleri, sahte yazılım güncellemeleri veya sahte web siteleri aracılığıyla yayılır. Bir virüs, çoğu durumda bulaştığı sistemi yavaşlatır, hatta bazen kullanılmaz hâle bile getirebilir.

Virüslerin bazıları, kendilerini gizleyerek fark edilmelerini zorlaştırır. Eski bilgisayar sistemlerine yönelik olan virüsler, modern antivirüs yazılımları tarafından daha kolay tespit edilebilir. Ancak yeni ve sofistike virüsler, güncel zafiyetleri kullanmakta ve antivirüs programlarına yakalanmadan sisteme sızabilmektedir. Bu tip güncel virüsler için daha geniş kapsamlı güvenlik araçları kullanmanız gerekmekte. Genel hatlarıyla virüslerden korunmak için güncel bir antivirüs programı kullanmanız ve şüpheli dosya ya da bağlantılardan kaçınmanız gerekir.

Truva Atı

Truva atı, zararsız gibi görünen ancak arka planda kötü niyetli yazılımlar çalıştıran bir zararlı yazılım türüdür. Adını Yunan mitolojisindeki Truva atından alan bu yazılım, kullanıcıları aldatmak amacıyla meşru bir program gibi görünür. Truva atları, e-posta ekleri, sahte yazılımlar veya güvenlik açıkları aracılığıyla bir cihaza sızar. Bir kez sisteme girdikten sonra, saldırganlara sistem üzerinde tam kontrol sağlar. Truva atları, kullanıcının kişisel bilgilerini çalmak, dosyaları silmek, izinsiz olarak ekran görüntüleri almak veya sistemdeki diğer zararlı yazılımları indirmek için kullanılabilir.

Bilinçli bir bilgisayar kullanıcısı olarak Truva atlarına karşı korunmak için yalnızca güvenilir kaynaklardan yazılım indirmeli, bilinmeyen e-posta eklerini açmaktan kaçınmalı ve güvenlik yazılımlarını güncel tutmalısınız. Truva atı, sisteme sızar fakat kullanıcı farkında olmadan sistemi sinsice ele geçirir ve takip edilmesi oldukça zordur.  Bu nedenle internet üzerinde dolaşım esnasında son derece dikkatli olmanız şarttır.

Solucanlar

Solucanlar, bilgisayar ağları üzerinden yayılan zararlı yazılımlardır. Virüslerden farklı olarak, solucanlar bir dosya veya programa bağlı olmadan, tamamen bağımsız olarak çalışır ve çoğalır. Bir solucan, bir ağa sızdıktan sonra hızla diğer cihazlara bulaşabilir, bu da onu çok tehlikeli bir tehdit haline getirir. Solucanlar, sistem kaynaklarını tüketir, ağı yavaşlatır ve bazı durumlarda cihazların tamamen çökmesine neden olabilir. Bu yazılımlar, genellikle güvenlik açıkları, enfekte e-posta ekleri veya kötü niyetli web siteleri aracılığıyla yayılır. Solucanlar, bazen başka zararlı yazılımların indirilmesi için bir aracı olarak da kullanılabilir. Özellikle büyük ağlarda hızlı yayılmaları nedeniyle, bir kez bulaştıklarında büyük ölçekte zarar verebilirler. Solucanlardan korunmak için ağ güvenliği sağlanmalı, güvenlik yamaları düzenli olarak uygulanmalı ve şüpheli e-posta eklerine karşı dikkatli olunmalıdır.

Casus Yazılımlar

Casus yazılımlar, kullanıcının izni olmadan bilgisayar aktivitelerini izleyen ve bu bilgileri saldırganlara ileten bir zararlı yazılım türüdür. Casus yazılımlar, kullanıcının farkında olmadan yüklenir ve uzun süre tespit edilmeden çalışabilir. Bu yazılımlar, tarayıcı geçmişi, klavye girişleri, parolalar ve finansal bilgiler gibi hassas verileri toplar. Casus yazılımlar, bazen reklam yazılımlarıyla birlikte gelir veya güvenlik açıkları aracılığıyla bir cihaza sızar. 

Bu yazılımlar, kullanıcıların gizliliğini ciddi şekilde ihlal eder ve finansal dolandırıcılık, kimlik hırsızlığı gibi tehditler oluşturabilir. Casus yazılımlar, işletmeler için de büyük bir risktir, çünkü şirketlerin gizli bilgilerini çalabilir ve rekabet avantajını tehlikeye atabilir. Şahıslar ve işletmeler için siber güvenlik unsurunu tehdit eden casus yazılımlara karşı korunmak adına güçlü güvenlik yazılımları kullanılmalı, düzenli taramalar yapılmalı ve şüpheli yazılımlar indirmemelisiniz.

Fidye Yazılımları

Fidye yazılımları, kullanıcının dosyalarını şifreleyerek veya cihazını kilitleyerek kullanıcıdan fidye talep eden bir zararlı yazılım türüdür. Bu yazılımlar, sahte e-postalar, kötü amaçlı bağlantılar veya güvenlik açıkları aracılığıyla bir cihaza sızar. Bir fidye yazılımı, sistemdeki dosyaları erişilemez hâle getirir ve kullanıcının bu dosyalara tekrar erişebilmesi için belirli bir miktar para ödemesini ister. Ödemelerin birçoğu, kripto para birimleri üzerinden yapılır. Bu da saldırganların izlenmesini zorlaştırır.

Fidye yazılımları hem bireyler hem de işletmeler için büyük bir tehdit oluşturur. Bilhassa kritik verilerin şifrelendiği durumlarda fidye ödememek, büyük veri kayıplarına neden olabilir. Fidye yazılımlarından korunmak için düzenli yedeklemeler yapmak, güçlü bir güvenlik yazılımı kullanmak ve şüpheli e-postalar ve bağlantılardan kaçınmak gerekir. Fidye yazılımı saldırılarına karşı dikkatli olmak, veri güvenliği açısından büyük önem arz eder.

Kötü Amaçlı Reklam Yazılımları

Kötü amaçlı reklam yazılımları, yani internetteki popüler adıyla adware, kullanıcıların cihazlarına istenmeyen reklamlar yerleştirerek para kazanmaya çalışan bir zararlı yazılım türüdür. Bu yazılımlar da tıpkı Truva atı gibi kullanıcıların haberi olmadan indirilir. İndikten sonra da tarayıcıda rahatsız edici pop-up reklamlar, aniden açılan pencereler veya yönlendirmeler şeklinde ortaya çıkar. Kötü amaçlı reklam yazılımları, tarayıcı geçmişini izleyerek kişisel bilgileri toplar ve hedeflenmiş reklamlar sunar. Bu durum hem kullanıcı deneyimini olumsuz etkiler hem de gizlilik ihlallerine yol açabilir.

Bazı kötü amaçlı reklam yazılımları, kullanıcıları sahte web sitelerine yönlendirerek dolandırıcılık faaliyetlerine katılabilir veya daha zararlı yazılımların indirilmesine neden olabilir. Kötü amaçlı reklam yazılımlarından korunmak için tarayıcı ayarlarını kontrol etmeli, güvenilir bir reklam engelleyici kullanmalı ve bilinmeyen yazılımları indirmekten kaçınmalısınız.

Scareware Yazılımlar

Scareware, kullanıcıları korkutarak zararlı yazılım indirmeye veya sahte bir hizmet satın almaya ikna etmeye çalışan bir zararlı yazılım türüdür. Bu tür yazılımlar, pop-up pencereleri veya sahte güvenlik uyarıları şeklinde görünür ve kullanıcıya cihazında virüs veya başka bir tehdit bulunduğunu iddia eder. Kullanıcılar da bu sahte uyarılar nedeniyle panikleyerek belirtilen yazılımı indirir veya sahte bir hizmet için ödeme yapar.

Scareware yazılımları, kullanıcının bilgisayarına zarar verebilir, kişisel bilgileri çalabilir veya finansal dolandırıcılığa yol açabilir. Bu yazılımlar, sahte antivirüs programları veya sahte sistem temizleme araçları olarak sunulur. Scareware’den korunmak için cihazınıza gerçek bir güvenlik yazılımı yüklemeniz ve internet üzerinde karşılaştığınız uyarıları dikkatle değerlendirmeniz gereklidir. Scareware yazılımları, daha az deneyimli kullanıcıları hedef alır, bu yüzden bilinçli olmak ve şüpheli yazılım tekliflerine karşı dikkatli olmak gerekir.

Cihazınızdaki Zararlı Yazılımları Nasıl Tespit Edebilirsiniz?

Zararlı yazılım analizi yapmanın birçok yolu vardır. Bunlardan ilki, gözlemlerinize dayanmaktır. Çünkü cihazınıza zararlı yazılımlar saldırdığında, performans konusunda birtakım olumsuz değişimler fark etmeniz kaçınılmaz hâle gelir. Fark edilen ilk unsur, cihaz performansında yaşanan ani bir düşüştür. Bilgisayarınız, zararlı yazılımların saldırısına uğradığında yavaş çalışmaya başlar, programlar daha geç açılır, hatta sistem çökmesi bile yaşanabilir. Cihazınızda anormal davranışlar sergilediğini düşünüyor iseniz, örneğin internet kullanımının normalden daha fazla olması, tanımadığınız uygulamaların cihazınızda yüklenmiş olması cihazın içerisinde zararlı bir yazılımın olduğunu anlayabilirsiniz.

Tarayıcınızda istenmeyen pop-up pencereleri veya reklamlar görüyorsanız bu da bir malware işareti olabilir. Bilmediğiniz yeni araç çubukları, eklentiler veya programlar, farkında olmadan cihazınıza yüklenmiş olabilir. Cihazınızın fanı normalden daha fazla çalışıyor ya da veri kullanımınızda ani bir artış gözlemliyorsanız arka planda çalışan zararlı yazılımlar olabilir. Güvenlik yazılımınız da size uyarılar gönderiyorsa bu durumu ciddiye almalısınız. Cihazınızdaki bu tür anomali belirtileri fark ederseniz zararlı yazılım silmek için bir antivirüs yazılımıyla tam tarama yaparak temizleyebilirsiniz.

Zararlı Yazılımlardan Nasıl Korunulur?

Malware, farklı şekillerde karşımıza çıksa da bir bilgisayar kullanıcısı olarak kendinizi ve cihazınızı sağlama alabilirsiniz. Böyle yazılımlardan korunmak için alabileceğiniz tedbirler, şunlardır:

• Güvenilir bir antivirüs programı kullanmalısınız.
• Antivirüs yazılımınızı düzenli olarak güncellemelisiniz. Böylece, en son tehditlere karşı da korunduğunuzdan emin olursunuz.
• İnternette gezinirken dikkatli olmalı, özellikle şüpheli e-posta ekleri veya bağlantıları açmaktan kaçınmalısınız. Size e-posta gönderen kişinin mail uzantısını kontrol etmeyi unutmayın.
• Yazılım ve uygulamalarınızı sadece güvenilir kaynaklardan indirmeli ve yüklemelisiniz.
• Cihazınızın yazılım ve işletim sisteminin en son sürümde kullandığınızdan emin olmalısınız. Bu, güvenlik açıklarını önemli ölçüde kapatır.
• Güçlü ve karmaşık parolalar kullanarak hesaplarınızı güvence altına alabilirsiniz. Her hesabınız için aynı şifreyi kullanmamalısınız. Parola yöneticileri kullanarak, şifrelerinizi saklayabilirsiniz.
• Açık Wi-Fi ağlarına bağlanmaktan kaçınmalı ve mümkünse bir VPN kullanmalısınız. Aynı isimde birden çok Wi-Fi ağının olmadığından emin olmalısınız.
• Düzenli olarak önemli dosyalarınızın yedeklerini almalısınız. Bu sayede olası bir zararlı yazılım saldırısında verilerinizi korumanıza yardımcı olur. 

Zararlı yazılımlar ve siber güvenlikle ilgili detaylı bilgiye ulaşmak için inventiv’den destek alabilirsiniz. Kurumunuzun siber saldırılara karşı ne kadar dayanıklı olduğunu ve zafiyet noktalarınızı öğrenmek için sızma testi hizmetinden faydalanabilirsiniz. Risklerimizi ve zafiyet noktalarımızı bildiğimizde güvenlik seviyemiz artar.