NACE Kodu Nedir, Ne İşe Yarar?

İster büyük ister küçük ölçekli olsun, iş kurmak isteyen girişimcilerin fikirlerini hayata geçirmek ve şirket kurmak için bazı resmi prosedürleri yerine getirmeleri gerekir. Bu prosedürler yerine getirilirken bazı işlemler ve kavramlar yabancı gelebilir. NACE kodu da sık karşılaşılan ve genellikle ne olduğu pek bilinmeyen kavramlardan biridir? Bu sebeple “NACE kodu nedir?” sorusunu yanıtlamak önemlidir. 

NACE Kodu Nedir?

Bütün dünyada ekonomik faaliyetlerin uluslararası standartlarda sanayi sınıflandırmasına ihtiyaç duyulur. Bu ihtiyaç dünya çapında ISIC (Tüm Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararası Standart Sanayi Sınıflaması) ile giderilirken benzer şekilde aynı sistem Avrupa Birliği tarafından NACE kodu ile giderilir. 

NACE kavramının açılımı “Nomenclature des Activités Économiques dans la Communauté Européenne” dır ve Türkçe “Tüm Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararası Standart Sanayi Sınıflaması” anlamına gelir. 

Sıklıkla merak edilen “NACE kodu nedir?” sorusuna “Avrupa topluluklarında ekonomik faaliyet yapan işletmelerin istatistiki olarak sınıflanmasını sağlayan kod” yanıtı verilebilir. Bu kod iş yerlerinin çalışıyor oldukları alanlara göre tehlike sınıflarını belirleyen bir sistemin şifresidir ve 6 haneden oluşur. Bu sebeple altılı faaliyet kodu olarak da adlandırılır.

NACE Kodu Ne İşe Yarar?

Ekonomik faaliyette bulunan işletmelerin tehlike sınıfını belirlemek amacıyla kullanılan NACE kodu, Avrupa'da ekonomik faaliyetlerle ilgili istatistiklerin üretilmesi ve yayılması için kullanılan bir başvuru kaynağıdır. Altı haneli bir sayıdan oluşan kodun ilk iki rakamı iş yeri faaliyetlerinin sınıflandırılması, kalan 4 rakam ise alt faaliyet alanlarının ilgili olduğu iş hakkında bilgi verir. Bu bilgi pek çok amaç için kullanılabilir. 

Örneğin;

1. Maliye Bakanlığı mükelleflerinin vergi incelemelerini sektörel bazdaki faaliyet kodlarına göre yapmaktadır. 
2. Yine Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı da kendisine bağlı kayıtları faaliyet alanı numarasına göre tutar. Çünkü çalışanlara ödenecek SGK primleri çalıştıkları alanın tehlike sınıfına göre belirlenir. Çalışılan alan ne kadar tehlikeli ise personele ödenen SGK primi de o kadar yüksek olur. 
3. Kod seviyesine göre üyeler ihalelere girmek veya KOSGEB ve benzeri yardım teşviklerinden yararlanmaktadır. 
4. Hükümetin üst düzey ekonomi politikası kararları da yine bu sistemin sunduğu envanter kayıtlarına ve istatistiklere göre şekillenmektedir.

Bütün bu gerekçelerden de anlaşılacağı gibi işletmelerin faaliyet alanı tehlike seviyelerini belirtirken doğru bir faaliyet kodu almaları ve faaliyet alan kodlarının güncel olması yasal bir zorunluluktur. 

NACE kodu ile belirlenen çalışan primleri ile ilgili detaylı bilgi almak için “Prime Esas Kazanç Nedir?” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz. 

NACE Kodunu Hangi Kurum Verir?

NACE kodu almak isteyen oda üyesinin bağlı bulunduğu faaliyet kolu, bağlı bulunduğu meslek grubu, şirket kuruluşu sırasında mali müşavirin; Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) kurumuna yaptığı beyanına göre belirlenir. TOBB ilgili kanun ve yönetmeliklere göre işletmeye bir kod atar. 

Kod alındıktan ve işletme faaliyete geçtikten sonra üyenin bir önceki yılda yaptığı faaliyetler arasında en yüksek ciro yaptığı iştigal seçilir. Bu iştigale göre mali müşavir tarafından bakanlığa beyanname verilerek kod güncellemesi yapılabilir.

NACE Kodu Nasıl Alınır?

Yeni faaliyet gösterecek olan iş yerlerinin Ticaret Odası kayıtlarını yapabilmeleri için işletmenin faaliyet alanı tehlike seviyesini gösteren NACE kodunu bildirmesi gerekir. Kodun bildirilmesi için ise önce belirlenmesi gerekir. Faaliyet alanı kodu almak için şubenin bağlı bulunduğu, yani kayıtlı olacağı Vergi Dairesine başvurmak ve gerekli yönlendirmeleri takip etmek gerekir.

İster büyük ölçekli ister küçük ölçekli olsun, Avrupa’da ekonomik faaliyet gösteren işletmelerin çalışma alanı tehlike seviyeleri 3 sınıfa ayrılır ve şöyle sıralanır:

• Az tehlikeli: Alışveriş, gıda, perakende, büro hizmetleri sunan ve benzeri iş yerleri.
• Tehlikeli: İmalat, kesme, boyama, servis ve benzeri işlerin yapıldığı iş yerleri.
• Çok tehlikeli: Maden, tersane, inşaat ve benzeri işlerin yapıldığı iş yerleri.

NACE Kodu Nasıl Öğrenilir?

İşletmeler bağlı bulundukları Vergi Dairesine başvurup faaliyet kodunu alabilirler. Kod alındıktan sonra NACE kodu sorgulama ile kodunuzu aşağıdaki gibi farklı şekillerde öğrenebilirsiniz.  

İstanbul Ticaret Odasından NACE kodu sorgulama; 

• Öncelikle internet aracılığı ile www.ito.org.tr sitesine giriş yapılır. 
• Sisteme girdikten sonra sırasıyla önce "Tescil İlan Kuruluş" ardından "Sicil Kayıtları" sekmelerine sırasıyla tıklanır. 
• Ekrana bir liste içeriği gelir. Bu listede yer alan seçenekler arasından firmanın ismi bulunur ve karşısında yer alan "Firma Detay" kutucuğuna tıklanarak koda ulaşılır. 

SGK üzerinden NACE kodu sorgulama

• İnternet üzerinden www.sgk.gov.tr adresine giderek NACE kodu listesine erişme suretiyle firmanın faaliyet koduna erişilebilir. 
• Şirketinizin SGK sicil numarası ile de kod öğrenilebilir. Firmaya ait SGK sicil numarasının 2, 3, 4, 5, 6 ve 7. rakamları altılı faaliyet kodudur.

NACE Kodu Değişikliği Nasıl Yapılır?

Bir işletmenin mevcut faaliyet alanı iki farklı durumda değiştirilebilir. Birincisi NACE kodunun hatalı olarak belirlenmesidir. İkincisi ise tehlike veya faaliyet alanının değişikliğidir.

Hatalı kod ya da faaliyet alanının değişmesi sebebi ile NACE kodu değişikliği yapılması işlemleri:

• Yanlışlığın sebebi firmanın mali müşavirinin Maliye Bakanlığına yanlış bir faaliyet kodu bildirmesinden kaynaklanıyor ise; üyenin önce kayıtlı bulunduğu Vergi Dairesine giderek düzeltmesi, ardından düzeltme evrakı ile bağlı bulunduğu odaya başvurarak düzeltmenin yapılması talebinde bulunması gerekir. 
• Firmanın yalnızca bir şubesinde kod hatası varsa, ilgili şube için Maliye Bakanlığına merkezden farklı bir kod gelmesi durumunda odada yer alan maliye kayıtlarına bakılarak değişiklik yapılır. Farklı şubeleri bulunan işletmenin merkez kodu doğru ancak şube kodu yanlış ise düzeltmenin şubenin kayıtlı olduğu Vergi Dairesinden yapılması gerekir.
• Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarında değişiklik yapılması durumunda SGK’nın internet adresi üzerinden NACE kodu değişikliği başvurusu yapılabilir. Başvurunun incelenip düzeltmenin yapılmasının ardından sistemde yeni kod görünecektir.

Esas NACE koduna ilave faaliyet alanı eklemek amacıyla kod değişikliği yapılması işlemleri:

İşletmenin esas faaliyet sebebiyle aldığı esas NACE koduna ilave olarak yapılan faaliyeti içeren NACE kodu maliye, SGK ve sicil kayıtlarının tutulduğu bağlı bulunan Ticaret Odalarına başvurularak değiştirilir.

NACE Kodu Türkiye’de Kullanılıyor mu?

Türkiye'de yürütülen Avrupa Birliği'ne uyum kapsamı çalışmaları ile 2005 yılından itibaren NACE kodu sistemi uygulaması kullanılmaya başlamıştır. NACE kodları Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) başkanlığında oluşturulan komisyon tarafından belirlenir. Komisyon üyeleri; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği, KOSGEB, Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) temsilcilerinden  oluşur. Üyeler hep birlikte bugünkü faaliyet kodlarını oluşturmuş ve altılı faaliyet kodunu içeren mesleklerin gruplandırılması rehberini hazırlamıştır. 

Mesleklerin gruplandırılması rehberi 2008 yılında yayınlanmıştır. Rehber, yayınlanmasının ardından ilk defa 2009 yılında komisyon üyesi odalar, 2010 yılı  ile beraber ise yine komisyon üyeleri olan Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve KOSGEB tarafından kullanılmıştır.  

Faaliyet Konusuna Göre NACE Kodları Nelerdir?

NACE kodlaması iş yerinin faaliyet alanına göre belirlenen 6 haneli bir numara ile belirlenir. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayınlanan 2022 NACE kodu listesi görüntüleme aracı ile işletmenizin faaliyet tanımına göre koduna erişebilirsiniz.