Ara Dinlenme (Mola) Nedir, Ne Kadardır?

İş Kanunu'na göre, çalışanların ara dinlenme süreleri günlük çalışma saatlerine bağlı olarak değişiklik gösterir. İşçi ara dinlenme süreleri, çalışanların sağlığını korumak ve verimliliğini artırmak için kritik bir rol oynar. Yasal çalışma saatleri ve molalar kapsamında işverenler, bu süreleri dikkate almalı ve çalışanların dinlenme hakkını eksiksiz bir şekilde uygulamalıdır.

Günlük çalışma süresi dört saatten az olan işler için ara dinlenme süreleri yönetmeliği en az 15 dakika olarak belirlenmiştir. Dört saatten fazla ve yedi buçuk saatten az olan çalışmalar içinse en az 30 dakika ara dinlenmesi zorunludur. Eğer çalışma süresi yedi buçuk saati aşıyorsa işçilere en az bir saat ara dinlenmesi sağlanmalıdır. Bu süreler, iş tanımına, iklim şartlarına, yerel geleneklere ve işçinin ihtiyaçlarına göre artırılabilir. Ancak yasal olarak belirlenen minimum süreden daha kısa olamaz.

Ara Dinlenme Nedir?

Ara dinlenme, çalışanların günlük çalışma süreleri içinde verilen, işten kısa süreli uzaklaşmalarını sağlayan molalardır. Bu süreler, işçinin iş sırasında yaşadığı fiziksel ve zihinsel yorgunluğu atması için gereklidir. İş Kanunu’nun 68. maddesine göre, bu dinlenme süreleri işçinin çalışma süresinden sayılmaz ve işverenin bu süreleri işçiye kullandırma zorunluluğu vardır. Bu düzenleme, işçilerin sağlıklarını koruma ve iş kazalarını önleme açısından son derece önemlidir. Ara dinlenme süreleri İş Kanunu ile berlirlenmiştir ve işçi bu sürede tamamen serbesttir. Bu süreyi işyeri içinde veya dışında geçirebilir. Ancak işçinin bu süre içinde çalıştırılması veya işin gereği bu süreyi serbestçe kullanamaması, işçinin dinlenme hakkının ihlali anlamına gelir. Bu durumda, işçinin bu sürede çalıştırılması halinde, normal ücretine ek olarak bu sürenin de ücreti ödenmelidir.

İş Kanunu 68.madde: 

‘‘Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve

işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere;

1. a) Dört saat veya daha kısa süreli işlerde onbeş dakika,
2. b) Dört saatten fazla ve yedibuçuk saate kadar (yedibuçuk saat dahil) süreli işlerde

yarım saat,

1. c) Yedibuçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat,ara dinlenmesi verilir.

Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir.

Ancak bu süreler, iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde

tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir.

Dinlenmeler bir işyerinde işçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir.

Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz.’’

Ara Dinlenme Süresi Ne Kadar Olmalıdır?

‘’Ara dinlenme süreleri ne kadardır?’’ sorusu günlük çalışma süresine göre belirlenir ve işin niteliğine göre değişiklik gösterebilir. İş Kanunu’na göre, günlük çalışma süresi dört saat veya daha az olan işlerde, işçilere en az 15 dakika ara dinlenmesi verilmelidir. Dört saatten fazla ancak yedi buçuk saatten az olan çalışmalar için bu süre en az 30 dakika olarak belirlenmiştir. Yedi buçuk saatten fazla çalışmalarda ise işçilere en az bir saat ara dinlenmesi sağlanması zorunludur. Bu süreler, çalışanların dinlenme ihtiyacına ve işin yoğunluğuna göre belirlenir. İşverenin, iş yerinde ara dinlenme süreleri ile çalışanların dinlenme ihtiyacını karşılaması gerekir. Aksi takdirde işçilerin verimliliği düşer ve iş sağlığı açısından riskler artar.

Yasal çalışma saatleri ve molalar, işçilerin çalışma hayatını düzenleyen temel kurallardan biridir. İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nin 4. maddesinin üçüncü fıkrasında “Günlük çalışma süresi her ne şekilde olursa olsun 11 saati aşamaz.” hükmü bulunmaktadır. Bu sürenin aşılması durumunda şirketler cezalar ile karşılaşır. Ayrıca İş Kanunu’nun 63. maddesinde de haftalık çalışma süreleri ve çalışma süresine dair diğer detaylar yer alır.

İş Kanunu Madde 63:

‘‘Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. (Ek cümle: 10/9/2014-6552/7 md.; Değişik cümle: 4/4/2015-6645/36 md.) Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir. (Ek cümle: 6/5/2016- 6715/3 md.) Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir. Çalışma sürelerinin yukarıdaki esaslar çerçevesinde uygulama şekilleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir. (Mülga dördüncü fıkra: 20/6/2012-6331/37 md.)’’

Ara dinlenme süreleri, işverenin yönetim hakkı çerçevesinde düzenlenebilir. Ancak bu düzenlemenin, işçilerin dinlenme hakkını ihlal etmeyecek şekilde yapılması gerekir. İşçilerin tamamının aynı anda ara dinlenme yapması, işin düzeni ve verimliliği açısından sorun yaratabileceğinden, işverenler bu süreleri gruplar halinde veya vardiyalara göre planlayabilir. 

Yine de, her işçinin belirlenen süreler içinde dinlenme hakkını tam anlamıyla kullanması sağlanmalıdır. Bu, hem işyerinde adaletin sağlanması hem de iş barışının korunması açısından önemlidir . Ara dinlenme sürelerinin uygulamada doğru ve verimli bir şekilde kullanılmasını sağlamak için işverenlerin dikkat etmesi gereken birkaç husus vardır. Bu hususlar şu şekilde sıralanabilir:

• Öncelikle işçilerin bu süreyi gerçekten dinlenme amacıyla kullanabilmesi için işyerinde uygun koşulların sağlanması gerekmektedir. İşyerinde dinlenme odaları veya yemekhanenin uygun şekilde düzenlenmesi, işçilerin bu süreyi daha etkili bir şekilde değerlendirmesine yardımcı olur. Ayrıca işçilerin dinlenme süreleri konusunda bilgilendirilmesi ve bu sürelerin çalışma düzenine uygun şekilde planlanması, uygulamanın verimliliğini artırır.
• Ara dinlenme sürelerinin kaydedilmesi de önemlidir. İşverenler, puantaj cetveli veya diğer kayıt sistemleri aracılığıyla işçilerin ara dinlenme sürelerini doğru bir şekilde takip etmelidir. Bu, hem işverenin hem de işçinin haklarını korumak için gereklidir.
• Yargıtay’ın emsal nitelikteki kararları da, bu sürelerin işçiye tam anlamıyla kullandırılmasının zorunlu olduğunu vurgulamaktadır. 
• Ara dinlenme sürelerinin uygulanmasında işverenin işyerindeki gelenekler, iklim koşulları ve işin niteliği gibi faktörleri dikkate alarak esneklik sağlaması da mümkündür. Ancak bu esneklik işçilerin dinlenme haklarını ihlal etmemeli ve iş sağlığı ile güvenliğini tehlikeye atmamalıdır. Örneğin yaz aylarında sıcak hava koşulları nedeniyle ara dinlenme sürelerinin artırılması veya kış aylarında işçilerin sıcak bir ortamda dinlenmelerinin sağlanması gibi düzenlemeler yapılabilir.

11 Saati Aşan İşlerde Ara Dinlenme Süresi Ne Kadar?

Günlük çalışma süresi 11 saati aşıyorsa bu durumda işçiye en az bir buçuk saat ara dinlenmesi verilmesi gerekmektedir. Bu düzenleme, çalışanların uzun çalışma sürelerinde yeterli dinlenme imkânı bulabilmesi amacıyla getirilmiştir. Özellikle uzun mesai saatlerinde çalışan işçiler için bu sürelerin doğru uygulanması, iş sağlığı ve güvenliği açısından büyük önem taşır. İş Kanunu’nun 68. maddesi, 11 saati aşan çalışmalar için bu süreyi zorunlu kılarak işçilerin iş kazalarına karşı korunmasını ve iş verimliliğinin sürdürülmesini hedefler. Ayrıca bu sürenin çalışma süresinden sayılmaması gerektiği Yargıtay kararlarıyla da desteklenmiştir. 

Çocuk ve Genç İşçiler için Farklı Ara Dinlenme Süreleri Var mı?

Çocuk ve genç işçiler için belirlenen ara dinlenme süreleri, yetişkinlere kıyasla daha koruyucu bir yaklaşım benimseyerek düzenlenmiştir. İş Kanunu, 18 yaş altındaki işçilerin sağlığını korumak ve onların eğitimlerine devam edebilmelerini sağlamak amacıyla özel düzenlemeler içermektedir. Bu düzenlemeler, çocuk ve genç işçilerin fiziksel ve zihinsel gelişimlerini desteklemek üzere tasarlanmıştır.

Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 6. maddesi hükmünce “Temel Eğitimini tamamlamamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuzbeş saatten fazla olamaz. Ancak, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde sekiz ve haftada kırk saate kadar artırılabilir. Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreleri, yirmidört saatlik zaman diliminde, kesintisiz ondört saat dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanır.

Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. Okulun kapalı olduğu dönemlerde çalışma süreleri birinci fıkrada belirtilen çalışma sürelerini aşamaz. 

İki saatten fazla dört saatten az süren işlerde otuz dakika, dört saatten yedi buçuk saate kadar olan işlerde çalışma süresinin ortasında bir saat olmak üzere ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.”

Hükümler gereğince çocukların çalışma ve mola süreleri aşağıda yer alan tablodaki gibidir. 

 

Yaş Grubu	Eğitim Durumu	Azami Günlük Çalışma Süresi	Azami Haftalık Çalışma Süresi	2 ila 4 Saat Arası Çalışma Süresinde	4 ila 7,5 Saat Arası Çalışma Süresinde
15 Yaşından Küçük	Eğitimi Devam Etmiyor	7	35	30 Dakika Ara Dinlenme	1 Saat Ara Dinlenme
15 Yaşından Küçük	Eğitimi Devam Ediyor	2	14	30 Dakika Ara Dinlenme	1 Saat Ara Dinlenme
15 Yaşından Büyük	Eğitimi Devam Etmiyor	8	40	30 Dakika Ara Dinlenme	1 Saat Ara Dinlenme
15 Yaşından Büyük	Eğitimi Devam Ediyor	2	14	30 Dakika Ara Dinlenme	1 Saat Ara Dinlenme

Ara Dinlenme 45 Saate Dahil mi?

Ara dinlenme süreleri, işçinin fiilen çalıştığı sürelerden sayılmadığı için haftalık 45 saatlik çalışma süresine dahil edilmez. Bu ayrım, işçinin toplam çalışma süresinin doğru bir şekilde hesaplanabilmesi açısından büyük bir önem taşır. İş Kanunu’na göre, işçilerin çalıştıkları süreler boyunca belirli aralıklarla dinlenmeleri gerektiği kabul edilir, ancak bu dinlenme süreleri çalışılmış süreler olarak sayılmaz. Bu durum, işverenin işçinin çalıştığı gerçek saatleri doğru bir şekilde belirlemesini gerektirir. 

Örneğin bir işçinin haftalık çalışma süresi yasal olarak 45 saat ile sınırlandırılmışsa, bu süreye ara dinlenme süreleri dahil edilmez. İşçinin günlük çalışmaları esnasında kullandığı molalar, 45 saatlik yasal çalışma süresine eklenmez ve bu sürelerden bağımsız olarak değerlendirilir. Bu nedenle bir işçinin günlük 8 saat çalıştığı bir iş gününde, yarım saatlik bir ara dinlenme süresi varsa bu dinlenme süresi çalışılmış süre olarak sayılmaz ve işçinin toplam haftalık çalışma süresi yine 45 saat olarak hesaplanır. Yani, işçinin günlük çalışma süresi 8 saatten azalmış gibi görünse de bu süre ara dinlenme süresinden dolayı eksilmemiş olur.

Multinet Up Blog’da yer alan içeriğin yalnızca bilgi verme amaçlı olduğunu, hukuki görüş ve tavsiye içermediğini, bilgilerin Multinet Up Blog’un hazırlanma tarihindeki mevzuata dayalı olduğunu ve zamanla mevzuat değişiklikleri ile ilgili kurumların görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabileceğini bildiririz.