Şua İzni Nedir, Kimler Kullanır?

İş yerlerinde personellerin görev tanımına göre değişen farklı riskler bulunur. Zamanla meslek hastalığına dönüşebilen bu durumlara karşı önlem almak son derece önemlidir. Örneğin dönemsel izinler, çalışanların fiziksel ve zihinsel sağlığını korumaya yardımcı olur. Bu önlemler arasında yer alan şua izni, sağlık kuruluşlarının radyoloji bölümlerinde çalışanlara verilir. Yazının devamında radyoaktif ışınlara maruz kalan sağlık personellerinin en önemli haklarından olan şua iznine dair detayları açıkladık. 

Şua Ne Demek?

Türk Dil Kurumuna göre şua kelimesi, ışın anlamına gelir. Türkçe’ye Arapça’dan geçen bu sözcüğe daha çok sağlık sektöründe rastlamak mümkündür. Zira şua, anlamı itibarıyla radyoaktif ışınların kullanıldığı tıbbi bölümlerde ön plana çıkar. Bu bağlamda radyoloji bölümlerinde çalışan personellerin radyasyonun sağlığa zararlı etkilerinden bir süreliğine uzaklaşmak için aldığı özel izinleri ifade eder. 

Şua İzni Nedir?

Şua izni, sağlık kuruluşlarında radyoaktif ışınlara maruz kalarak çalışanlara tanımlanan bir haktır. Hastane ve tanı merkezi gibi kuruluşların radyoloji bölümlerinde görev alanların sağlığını korumak için verilir. Özel sağlık istirahatleri arasındaki bu hakkın süresi ise fiili çalışma saatine göre kademeli olarak artar. Şua izninin yasal dayanağı, 3153 sayılı kanundur. Bu kanuna getirilen İyonlaştırıcı Radyasyon ve Radyonükleit Kullanılarak Sunulan Sağlık Hizmetleri Hakkında Yönetmelik, şua izninin detaylarına yer verir.  

İlgili yönetmelikte “Sadece iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ve radyonüklitlerin kullanıldığı denetimli alanlarda çalışanlara yıllık izinlerine ilaveten sağlık izni verilir. ” ibaresi vardır. Ayrıca bu tüzükte iş sağlığı ve güvenliğini sağlamaya yönelik başka düzenlemeler de bulunur. Örneğin radyoloji personelleri, güncel mevzuata göre günde azami 7; haftada 35 saat çalışır. Bu süreler ve izinler sayesinde radyoloji çalışanlarının sağlığını korumak mümkün olur. 

Sağlık Personellerine Tanınan Şua İzni Koşulları Nelerdir?

Sağlık personellerine tanınan şua izni hakkından yararlanmak isteyenlerin bazı koşulları yerine getirmesi gerekir. Bu izin türü için gereken temel şart, personelin görevi sırasında radyoaktif ışınlara maruz kalmasıdır. Radyasyon Güvenliği Yönetmeliğine göre çalışanın toplumun diğer fertlerine kıyasla daha yüksek dozda radyasyon ışını görmesi ana ölçüttür. Çalışma yerinde yapılan keşifler sonucunda radyoaktif ışınlara yeterli derecede maruz kaldığı tespit edilen personeller izin hakkına sahiptir. 

İş kanunlarına göre bazı izin haklarından yararlanmak isteyenlerin öncelikle belli başlı görev zamanlarını tamamlaması gerekir. Örneğin yıllık ücretli izin, bir senelik çalışma süresini dolduran personellere tanınan bir haktır. Ancak şua izni kullanmak için belirli bir süre çalışma şartı bulunmaz. Ayrıca konuyla ilgili yasal mevzuatlarda özel ve kamu kuruluşu ayrımı yoktur. Yani yılda maksimum 1 aylık istirahat hakkı için söz konusu tıbbi bölümlerden birinde çalışmak yeterlidir. 

Şua İzni Zorunlu mu?

Sağlık çalışanlarına verilen şua izni, zorunlu haklar arasındadır. Radyoaktif ışınlara maruz kalan personeller, her sene azami 1 ay izin kullanır. Bu hakkın temeli, Türkiye’nin 2004 yılında imzaladığı Avrupa Sosyal Şartı’na dayanır. Avrupa Konseyi tarafından uygulamaya konulan şartta azaltılmış çalışma süreleri ve personellerin sağlığa zararlı durumlara karşı korunmasına dair düzenlemeler yer alır. Ayrıca 3153 sayılı kanun ve bu yasaya ilişkin tüzükler de şua iznini hükme bağlar. 

Şua İzni Verilmezse Ne Olur?

Şua izni almak isteyen personel, bu talebini sağlık kuruluşunun yönetici birimlerine iletmelidir. Çalışanın izin talebini alan yöneticiler, bu isteği yerine getirmek zorundadır. Öte yandan, izin süresinde çalışmaya devam eden personele ayrıca bir ücret ödenmesi gerekir. Nitekim Yargıtay 9.Hukuk Dairesi 2009/36989 E. 2012/5590 sayılı kararı bu hakkı doğrular. Bu karara göre izin süresinde göreve devam eden personele fazla çalışma ücreti, yani tazminat ödenmelidir. 

Çalışılan Yıla Göre Şua İzni Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Şua izin süresi, 25.06.2021 tarihine kadar yılda 4 hafta olarak uygulanmıştır. Ancak bahsi geçen tarihte Resmî Gazete’de yayımlanan 4144 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile bu süre değişmiştir. Güncel mevzuata göre şua izni hesaplamasında bir takvim yılındaki çalışma saatine göre değişen kademeli süreler geçerlidir. Sağlık kuruluşlarının iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ve radyonükleitlerin kullanıldığı bölümlerinde çalışanlara verilen şua izni süreleri şöyledir:

Şua izni süresi, bir takvim yılında her 50 saatlik çalışma döneminde 1 gün daha artar. Sonuç olarak 1.451-1.500 saat çalışanlar, yılda maksimum 30 gün sağlık izni kullanmaya hak kazanır. Özetle, şua izni hesaplamasında sabit süreler değil çalışma saatiyle paralel olarak artan zaman dilimleri baz alınmalıdır. 

Özel Kurumda Çalışanlar Şua İznini Nasıl Kullanabilir?

Radyoloji şua izninde özel ve kamu kurumu çalışanları açısından herhangi bir fark yoktur. Ancak bu iznin zamanı konusunda bazı ayrımlar vardır. Kamu kurumu çalışanları, 1 yıl görev süresini doldurmadan şua izni alabilir. Özel kurumdaki personeller ise 1 yıllık çalışma süresini tamamladıktan sonra izin hakkına ulaşır. Ayrıca bir ay önceden işverenine ya da yetkili birime izin talebinde bulunması gerekir.  

Multinet Up Çözümleri ile Çalışanlarınıza Çeşitli Avantajlar Sunun!

İşletmenizin ihtiyaçlarına yönelik çözümler sağlayan Multinet Up, esnek yan haklarla çalışanlarınızın motivasyonunu artırmanıza yardımcı olur. Bu çözümlerden biri olan MultiGift Kurumsal Hediye Kartı; personelleriniz için marketten giyime, teknolojiden ev ürünlerine kadar binlerce hediye seçeneği sunar. Firmanıza ise %45’e varan vergi avantajı sağlar. Sadakat programıyla bayilerle ilişkinize de yeni bir soluk getiren Türkiye’nin ilk kurumsal hediye kartından yararlanmak için Multinet Up ile iletişime geçebilirsiniz.