Matrah Artırımı Nedir? Matrah Türleri Nelerdir?

Vergi, devletin kamu hizmetleri için harcayacağı gelirin kayda değer bir bölümünü oluşturur. Bu nedenle yetkili merciler, usulsüzlükleri ve vergi kayıplarını önlemek için detaylı incelemeler yapar. Söz konusu incelemeler, işletmeler açısından da oldukça önemlidir. Zira vergi denetimi sırasında karşılaşılan sorunlara istinaden uygulanan katı cezalar vardır. İşletmeler, bu problemden kaçınmak için vergi matrah artırımına başvurur. Dilerseniz önce matrahın tanımına, ardından matrah artırımına dair detaylara birlikte bakalım. 

Matrah Nedir?

Özetle matrah, verginin hesaplanması için esas alınan değerdir. Daha geniş bir tanımla ise mükelleflerin ödeyeceği vergi borcu için belirlenen oranın hesaplanacağı tutardır. Yani ödenecek vergi tutarında oran kadar matrah da belirleyicidir. Örneğin Gelir Vergisinde bu değere, kazançlardan giderleri düşerek ulaşmak mümkün olur. Ardından matrah üzerinden güncel oranlarla yapılan hesaplamayla ödenecek vergi borcu ortaya çıkar. 

Matrah Çeşitleri Nelerdir?

213 sayılı Vergi Usul Kanunu, matraha dair detaylara yer verir. Bu kanuna göre vergi dairesi, değerin cinsine göre matrahı belirlemekle sorumludur. Kurumlar Vergisi için bu değer, kanunen kabul edilmeyen giderlerin net kâra eklenmesiyle oluşan tutardır. Motorlu Taşıt Vergisi matrahının tespitinde ise silindir hacmi gibi unsurlar esastır. Kısaca, verginin türüne göre matrahın niteliği değişiklik gösterir. Aşağıda bahsi geçen duruma göre birbirinden ayrılan matrah çeşitlerini görebilirsiniz. 

• Spesifik matrah: Ödenecek verginin belirlenmesinde hesaba katılan değer, teknik ya da fiziki bir ölçüdür. Ağırlık, uzunluk, sayı, hacim ve yüz ölçümü gibi miktarları ifade eder. Bu matrahla hesaplananlar Motorlu Taşıt Vergisi, Emlak Vergisi ve Arsa Vergisi’dir. 
• Advalorem matrah: Değer esasına dayalı olarak da adlandırılan bu matrah, ekonomik ve parasal unsurları içerir. Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi ve Katma Değer Vergisi bu kapsamdadır.

Advalorem matrah; tek, artan, tersine artan ve azalan oranlı tarife olmak üzere dört alt türe sahiptir. Bu tarifeler, verginin türüne göre hesaplama yapmayı sağlar. Örneğin Gelir Vergisi matrahı, artan oranlı tarifeye tabidir. Mükellefin kazancı arttıkça vergi oranı yükselir. Böylece mükellef, bir üst dilime çıktığı için daha fazla Gelir Vergisi öder. Vergi dilimlerine ve güncel oranlara dair daha fazla bilgiye ilgili link üzerinden ulaşabilirsiniz. 

Vergi Matrah Artırımı Nedir? 

Matrah adı verilen baz değer üzerinden hesaplanan vergi, devlet gelirlerinin temel kalemleri arasındadır. Bu durum beraberinde işletmeleri bekleyen sıkı vergi denetim süreçlerini getirir. İşletmelerin inceleme süreçlerinden sorunsuz çıkması için yetkili merciler tarafından tüm istenenleri eksiksiz olarak bulundurması gerekir. Elbette bu süreç şirketler için önemli bir iş yüküne ve zaman kaybına yol açar. Bu noktada yasal bir imkân olan vergi matrah artırımı devreye girer. 

Vergi matrah artırımı, işletmelere ek ödemeler sayesinde incelemelere tabi olmama avantajı sağlar. Yani mevcut vergilerin dışında yapacağınız ilave ödemelerle, belirlenen dönemler dâhilindeki denetimlerden muaf olabilirsiniz. Konuyla ilgili en son düzenleme 9 Haziran 2021 tarihli 7326 sayılı Kanunda yer alır. Bu kanunda mükelleflerin 2016 ile 2020 yılları arasındaki vergi beyannamelerinde artırıma gidebileceği yazar. Yeni matrah artırımı düzenlemesinin getirilmesi durumunda mükelleflerin ilerleyen dönemler için denetimden muaf olması mümkündür. 

Hangi Vergi Türlerinde Matrah ve Vergi Artırımına Gidilir?

Matrah artırımı vergi incelemesi muafiyetinden yararlanmak isteyenlerin bazı detayları bilmesi gerekir. Bunlardan biri, söz konusu düzenlemenin kapsadığı vergi türleridir. Matrah artırımı başvurusu yapılabilen vergiler şunlardır:

• Gelir Vergisi
• Kurumlar Vergisi
• Stopaj Vergisi
• Katma Değer Vergisi

Sıralanan vergi türlerinin tamamında denetimden muaf olmak istiyorsanız her biri için ayrı ayrı ödeme yapmanız gerekir. Ayrıca hangi mali yılda yapılacak denetimden istisna olduğunuzu da belirtmeniz önemlidir. Örneğin 2023 Kurumlar Vergisi matrah artırımına başvurmanız hâlinde yalnızca bu mali yılın ilgili vergi türündeki denetim süreçlerinden muaf olabilirsiniz. 

Şirketler İçin Matrah Artırımı Neden Önemlidir?

Vergi denetiminden muafiyet sağlayan matrah artırımı, bu süreçten kaynaklanan operasyonel yükün ortadan kalkması gibi avantajlar getirir. Böylelikle bu incelemeler için ayıracağınız zamanı daha verimli kullanmanız mümkün hâle gelir. Üstelik matrah artırımının önemi bunlarla da sınırlı değildir. Matrah artırımının faydaları arasında şirketlerin yüksek cezalara maruz kalmasını önlemesi de yer alır. Bu sayede cezalardan doğacak maddi sorunlar ve şirket itibarını zedeleyecek durumlar da yaşanmaz. 

Vergi Matrah Artırımı Zorunlu mu?

Matrah artırımı başvurusu, vergi mükelleflerinin inisiyatifindedir. Matrah artırımı avantajlarından yararlanmak isteyen şirketler, farklı vergi türleri ve yıllar için başvuruda bulunur. Fakat bunun için güncel yasal düzenlemeleri takip etmek gerekir. Zira matrah artırımı, yalnızca kanunla belirlenen dönemler dâhilinde geçerli olur. Belirli yılları kapsayan düzenlemelere göre farklı vergi türlerinde ek ödeme yapabilir, denetim süreçlerinin getirdiği operasyonel yükten kurtulabilirsiniz. 

Matrah Artırımı Nasıl Yapılır?

Mükellefler, denetim muafiyetinden faydalanmak istedikleri vergiler için yıllık beyan sırasında başvuru yapar. Başvurunun ardından yapılan ödemelerle muafiyetten yararlanmak mümkün olur. Öte yandan, bu süreçte sorun yaşamamak için bazı detayları göz ardı etmemenizde fayda vardır. Vergi matrah artırımı yaparken şu hususlara dikkat etmeniz önemlidir:

• Ek vergiyi kanunda belirtilen süreler dâhilinde ödemeniz gerekir. Zamanında yapılmayan ödemelerden dolayı incelemelere ve çeşitli cezalara tabi tutabilirsiniz.
• Matrah artırımı, vergi sürecinden doğan mevcut cezaları önlemez. Yani inceleme muafiyetinden yararlanmanız, daha önce tespit edilmiş sahte fatura gibi durumlardan kaynaklanan suçları etkilemez. 

Vergi incelemesi sürerken matrah artırımına başvurmanız mümkündür. Ayrıca incelemenin ardından başlayan dava aşamasında da bu haktan yararlanabilirsiniz. Böylece denetimin sonucunda doğacak eksik belge, defterlerin kaybı ve diğer durumlardan kaynaklanan cezaları önleme şansınız olur. 

Kimler Matrah Artırımından Faydalanır?

Matrah artırımından faydalanmak için bazı vergilerin mükellefi olmak yeterlidir. Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi, Stopaj Vergisi ve Katma Değer Vergisi mükellefleri, matrah artırımı sayesinde muafiyetten yararlanır. Ayrıca matrah artırımından faydalanması mümkün olmayan mükellefler de vardır. Aşağıda 213 sayılı Vergi Usul Kanunu “Kaçakçılık Suçları ve Cezaları” başlıklı maddesi çerçevesinde bu muafiyetin dışında tutulanları görebilirsiniz. 

• Defter, kayıt ve belgeleri yok edenler
• Defter sayfalarını değiştirenler
• Belgelerin bir kısmını ya da tamamını sahte düzenleyenler

Bunlara ek olarak terör suçundan hüküm giyenler de matrah artırımından yararlanamaz. Bahsi geçen hususların dışında kalan mükellefler, matrah artırımı için başvuruda bulunur. Ardından ilgili dönem ve vergi türü için inceleme süreçlerinden muaf olur. 

Matrah Artırımı Nasıl Hesaplanır?

Matrah artırımı hesaplaması, vergi türüne ve yılına göre değişiklik gösterir. Zira bu hususlara göre hesaplamada kullanacağınız rakamlar birbirinden ayrılır. Aşağıdaki örnek rakamlarla oluşturulan Kurumlar Vergisi matrah artırımı hesaplamasından konuya dair detayları daha net anlayabilirsiniz.

Bu örnek, matrah artırımında kanunda belirlenen asgari sınırın esas alındığını gösterir. Bunun temelinde ise matrah artırım oranı sonucunda hesaplanan tutarın, asgari sınırın altında kalması yatar. Aşağıdaki tabloda aksi durumda yapılacak hesaplamayı görebilirsiniz. 

Bu örnekte matrahın oranla çarpımından elde edilen rakam, asgari sınırdan büyüktür. Dolayısıyla ek ödeme tutarı, işletmenin Kurumlar Vergisi matrahına uygulanan oranla ortaya çıkar. Yani örneğe göre 37.500,00 TL ilave ödeme yapan mükellef, ilgili vergi döneminde ve türünde inceleme muafiyetinden yararlanır. 

Vergi ve Matrah Artırımı Ödemesi Nasıl Yapılır?

Matrah artırımı ücretini belirlenen süreler dâhilinde ödemeniz gerekir. Matrah artırımı geç ödemesinde ise çeşitli oranlarda gecikme zammı vardır. Bu ödemeyi e-Devlet üzerinden ve vergi dairelerinden yapabilirsiniz. Peşin ödeme durumunda mükellefler, %10 indirim gibi avantajlardan faydalanır. Ayrıca matrah artırımı ödeme süresini 6 takside bölme şansınız da bulunur. Taksitli ödemede güncel Yİ-ÜFE (Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi) katsayısı oranında vade farkı yansır. 

Multinet Up Hizmetleri ile Vergi Avantajlarından Yararlanın!

Multinet Up, şirketinizin maliyetlerini kontrol altında tutmanızı sağlayacak profesyonel çözümler sunar. Akıllı kart teknolojisini kurumsal harcamalarınıza entegre etmenize olanak tanır. MultiNet yemek kartı ile çalışanlarınızın mesai saatleri içerisindeki beslenme ihtiyaçlarını, günlük yemek bedeli istisnasından yararlanarak avantajlı bir şekilde karşılayabilirsiniz.