Stajyer Çalıştırma Zorunluluğu Nedir, Kimleri Kapsar?

Stajyerlik, eğitim ve öğretim hayatı boyunca teoride öğrenilenlerin pratiğe aktarılması anlamını taşır. Deneysel öğrenme yollarından biri olan stajyerlikte, bilgisi ve deneyimi daha fazla olan çalışanlar, yol gösterici konumundadır. Uygulamalı eğitim olarak da adlandırılabilen stajyerlik, kişilere planladığı iş yaşantısında profesyonel bağlantılar kurmasına yardımcı olur. Bu da hem kişinin ağ bağlantılarının kuvvetlenmesini sağlar hem de deneyim kazanması anlamını taşır.

Eğitim hayatında kimi alanlarda zorunlu tutulan stajyerlikte, işverenlerin de sorumluluğu bulunur. Tüm sorumluluklarının arasında ilk sıradaysa kimi şirketlerin stajyer çalıştırma zorunluluğu gelir. Diğer görev ve sorumluluklarıysa stajyer öğrenciyi kabul etmelerinin ardından başlar. Elbette bahsedilen görev ve sorumluluklar tek taraflı değildir. Stajyerin de kimi sorumlulukları başladığı yere ve eğitim kurumuna karşı yerine getirmesi şarttır.

3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu, bu konuda açıkça stajyer çalıştırma zorunluluğunu belirlemiş hâldedir. Buna göre kanunun ikinci bölümünde “İşletmelerde Mesleki Eğitim” başlığı düzenlenmiştir. İlgili kanının 18. maddesiyse şu şekildedir: “10 veya daha fazla personel çalıştıran işletmeler, çalıştırdıkları personelin %5’inden az olmamak kaydıyla mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi, mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumu öğrencilerine staj ve tamamlayıcı eğitim yaptırır.” 

Stajyerlik Nedir?

Stajyerlik, iş deneyimi kazanmanın basamaklarından biridir. Hâlâ öğrenci olan ya da yeni mezun olmuş kişiler tarafından yapılan stajyerlik programı, geçici iş olarak tanımlanır. Stajyerlik yapacak kişi, eğitim hayatı boyunca öğrendiklerinin karşılığını bu sayede gerçek alanda deneyimleme şansı kazanır. Stajyerlik programı, mesleğe ve eğitim görülen kuruma göre değişiklik gösterebilir. Bu noktada hangi bölümün okunduğu ve gelecek planı son derece önemlidir.

Sektörün ne olduğuna göre büyük ölçüde değişiklik gösteren stajyerlik, planlanan kariyer yoluna destek niteliğindedir. Deneyimi olan kişilerin yanında işin öğretilmesini amaçlayan bu program, birçok alanı kapsayabilir. Büro işlerinin yürütülmesinden araştırma materyallerini hazır tutmaya kadar farklı pek çok iş stajyerlik kapsamında yapılabilir. Alanın genişletilmesi, işin öğrenilme hızına ve kişinin taleplerine bağlı olarak da güncellenebilir.

Staj Yapmak Zorunlu mudur?

Staj yapmak tüm öğrenciler açısından zorunlu tutulmaz. Özellikle uygulamalı eğitimlerde kimi zaman okul, dönem boyunca veya belirli süreyle staj zorunluluğu getirir. Stajın şart koşulmadığı durumlardaysa kimi zaman öğrenciler, deneyim kazanmak adına kendileri böyle bir arayışa girebilirler. Nitekim iş hayatına atılmak isteyen öğrenciler, alanında yeni insanlar tanımak ve kıdemli kişilerden destek görmek için stajyerliği tercih edebilirler.

Staj zorunluluğunun bulunması açısından uygulamada kimi farklılıklar meydana geldiği de unutulmamalıdır. Okul tarafından staj yapması şart koşulan öğrencilerin sigorta girişleri, eğitim kurumlarınca yapılır. Zorunlu olmadığı hâlde yalnızca deneyim kazanmak isteyen öğrencilerin yaptığı stajlarda sigorta girişleri, 4A başlığı altında işveren tarafından yapılmalıdır. Aksi bir hâlde işveren, stajyeri kaçak işçi olarak çalıştırmış statüsünde sayılır.

Zorunlu Staj Süresi Ne Kadardır?

Zorunlu staj süresi, Yükseköğretimde Uygulamalı Eğitimler Çerçeve Yönetmeliği’nde belirtilen konular arasındadır. İlgili yönetmeliğin staj başlıklı 13/2 maddesinde staj süresinin ne kadar olacağıyla ilgili net bir açıklama mevcuttur. Buna göre; “staj süresi yükseköğretim kurumları tarafından 20 iş gününden az olmamak üzere ilgili programın niteliğine göre belirlenir.” Böyle bir durumda stajyer çalıştırma zorunluluğu bulunan işletmeler, ilgili maddeye uygun davranmak zorundadır.

Staj Yükümlülükleri ve Süresi Hakkında İşverenin Bilmesi Gerekenler Nelerdir?

Staj yükümlülükleri ve belirlenen süreler hakkında işverenin de atlamaması gereken önemli hususlar bulunur. Buna göre stajyerlerin zorunlu program kapsamında olduğunu gösterir bir sözleşmeyle işletmeye başvurması gerekir. Bu durumda eğitim kurumu, öğrencisinin sigortasıyla ilgileneceği için işveren açısından herhangi bir yükümlülük doğmaz. İşveren sözleşmeyle belirlenen süre kapsamında stajyeri iş yerinde çalıştırabilir. Bu sürenin aşılması hâlinde okulun belirlediği stajyerlik kapsamında sayılmaz ve şirkete sigorta yükümlülüğü doğar.

İş Yerinde Stajyer Çalıştırmak Zorunlu mu?

İş yerinde çalıştırılacak personellerle ilgili oldukça açık yasal düzenlemeler mevcuttur. Bunlar arasında engelli işçilerin çalıştırılma yükümlülüğü düzenlendiği gibi stajyerler için de bir yükümlülük bulunur. Engelli çalıştırma zorunluluğu, daha büyük şirketler için yükümlü tutulmuşken stajyerlikte durum böyle değildir. Nitekim iş yerinde stajyer çalıştırma zorunluluğu bulunan işletmeler, 10 veya daha fazla personel çalıştıran yerler olarak tanımlanmıştır. 

Çalıştırılacak Stajyer Sayısı Neye Göre Belirlenir?

İş yerinde çalıştırılacak stajyer sayısının belirlenmesi için önemli kriterler bulunur. 10 veya daha fazla personelin çalıştığı işletmelere zorunlu tutulan stajyerlikte kaç kişinin alınabileceği belirli kriterlere göre belirlenir. Buna göre stajyer çalıştırma zorunluluğu, cari yılın Ocak ayında bildirilmiş işçi sayısı üzerinden hesaplanır. İşletme yaz döneminde aktif faaliyet hâlindeyse de Temmuz ayı dikkate alınır.

Mevsimlik olarak ya da vardiya usulü çalışan işletmelerdeyse durum farklıdır. Buna göre, vardiya usulü çalışılan işletmede stajyer öğrenci sayısının tespiti, gündüz personeli doğrultusunda yapılır. Mevsimlik çalışan işletmelerdeyse aktif olduğu dönemde çalışan işçi üzerinden stajyer kontenjanı belirlenir. Toplam çalışan sayısının %5’inden fazla olmayacak şekilde stajyerlik kontenjanı hesaplanır. Bu belirleme yapılırken de kesirli sonuç bulunması hâlinde tam sayıya tamamlanması esastır.

Stajyer Ücretleri Ne Kadardır?

Stajyer maaşıyla ilgili 3308 sayılı kanunun 25. maddesinde bir açıklama bulunur. Buna göre; “işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler ile mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumlarında staj veya tamamlayıcı eğitim gören öğrencilere asgari ücretin net tutarının; yirmi ve üzerinde personel çalıştıran iş yerlerinde yüzde otuzundan, yirmiden az personel çalıştıran iş yerlerinde yüzde on beşinden aşağı ücret ödenemez.”

İlgili kanun maddesine göre hesaplama yapıldığında yasal stajyer maaşı kolaylıkla netleştirilebilir. Buna göre net asgari ücretin %30’u hesaplandığında yasal maaşın ne kadar olduğu belirlenmiş olur. Belirlenen bu ücret, stajyerlere ödenen minimum tutarı ifade eder. İşletmeler, arzu ederlerse belirlenen maaştan az olmamak kaydıyla bu tutarın üstünde bir ücret verebilirler.

Stajyer Yarıyıl ve Yaz Tatilinde Ücret Almaya Devam Eder mi?

Stajyerlerin alacağı maaş, devletin koyduğu kurallar gereğince resmî tatillere denk gelen günlerde dahi bir kesintiye uğramaz. Ancak stajyer, kendi tercihleri nedeniyle iş yerine gelmezse bu durumda kesinti yapılır. Ayrıca 3308 sayılı Kanunun “izin” başlıklı 26. maddesinde bir düzenleme de mevcuttur. Buna göre; “işletmelerde mesleki eğitim gören öğrencilere işletmelerce her yıl tatil aylarında bir ay ücretli izin verilir.” 

Ortaöğretim kurumlarında okurken staj yapan öğrenciler için de benzer bir düzenleme mevcuttur. Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’nin beşinci bölümünde bu durum açıklanmıştır. İlgili bölümde yer alan 144. maddenin (i) bendinde şu açıklama yer alır: “Öğrencilere yarıyıl ve yaz tatili süresince toplam bir ay ücretli izin verilir.” Bu durum, stajyerlerin haklarının devlet tarafından güvence altına alındığını gösterir.

Stajyer Çalıştıran İş Yerlerine Devlet Desteği Sağlanır mı?

Stajyer çalıştıran iş yerlerinde personel sayısına göre devlet desteği sağlanır. Çalışan personel sayısı, tıpkı ücretin netleştirilmesini etkilediği gibi devlet desteğinin de belirleyici unsurudur. Buna göre işletmelerde çalışan kişiler 20’den azsa stajyer maaşının 2/3‘ü kadarına devlet desteği bulunur. Fakat çalışan personel sayısı 20’den fazlaysa stajyer çalıştırma devlet desteği, maaşın 1/3‘ü olacak şekilde belirlenmiştir.

Stajyerlerin İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirimleri Çevresindeki Düzenlemeler Nelerdir?

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu; türev mevzuat, iş kazası veya meslek hastalığı bildirimini kimin yapacağını belirlemiştir. Buna göre kısa vadeli sigorta kolları açısından kim prim ödeme yükümlüsü tayin edilmişse o kişiler bildirimi yapmakla mükelleftir. Burada dikkat edilmesi gereken bir nokta bulunur. Kanun gereği 5/b kapsamında sayılan stajyer öğrenciler için prim ödeme ve bildirim yükümlüsü ayrıca açıklanmıştır.

Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulama Tebliği’nin 7. maddesinde stajyerlerin iş kazası bildirimlerinin işverenler tarafından yapılacağı açıklanmıştır. Bahsedilen maddenin ilgili kısmına 7. maddenin (a) bendinde şu şekilde açıkça rastlanır: “İş verenleri Kanunun 5 inci maddesinin (a) ve (c) bendinde sayılan sigortalıların iş kazası geçirmeleri hâlinde (…) iş verenleri tarafından kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhal, kuruma ise en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde bildirimleri yapılmalıdır.” 

Stajyer Çalıştırma Yükümlülüğü Yerine Getirilmediğinde Ne Olur?

Stajyer çalıştırma usul ve esasları kapsamında 3308 sayılı Kanunun 24. maddesinde yükümlülüğün yerine getirilmemesi durumunda yaptırım mevcuttur. Stajyer çalıştırma zorunluluğu kapsamında şirketlerin bu duruma dikkat etmesi gerekir. Neticede kanun yoluyla netleştirilen yükümlülük, 10 veya daha fazla çalışanı bulunan şirketlere zorunlu kılınmıştır. Çalıştırılması gereken stajyer sayısının hesaplanması, bu noktada oldukça önemlidir.

Bahsedilen bu maddede durum şu şekilde açıklanmıştır: “On veya daha fazla personel çalıştıran ve Bakanlıkça işletmelerde mesleki eğitim kapsamına alınan, ancak, beceri eğitimini yaptırmayan işletmeler, beceri eğitimi yaptırması gereken her öğrenci için eğitim süresince her ay 18 yaşını bitirenlere ödenen asgari ücretin net tutarının 1/3‘ü nispetinde, yirmi veya daha fazla personel çalıştırılması hâlinde 2/3 ü nispetinde saymanlık hesabına para yatırmakla yükümlüdürler.”

Stajyer Nasıl Bulunur?

Stajyer çalıştırma zorunluluğu bulunan işletmeler, personel ve işverenin buluştuğu siteler aracılığıyla çalışan bulabilirler. Kimi zaman tanınan çevreden dahi bulunabilen stajyerler, profesyonellik alanlarına göre tercih edilebilir. Asgari bilgi birikimi talep edilecekse bu durum, ilgili araçlarla iletilmelidir. Stajyer, bu seçenekler arasından kendi kariyer planına en uygun olanı tercih eder. Daha sonra zorunlu staj belgesinin hem okul hem de çalışılan kurumun imzalanmasıyla süreç tamamlanır.

Stajyerlerinizi MultiNet ve MultiGift ile Motive Edin!

Stajyer çalıştırma yönetmeliği kapsamında uygulanan hükümler, personelin nasıl istihdam edileceğini belirler. Asgari şartların uygulanmasının ardından çalışanların motive edilmesiyse kişiye mesleği sevdirecek etmenler arasındadır. MultiGift Kurumsal Hediye Kartı gibi ek motivasyon kaynakları, çalışanları memnun etmeniz açısından oldukça iyi bir yöntemdir. Bayramlarda ya da özel günlerde çalışanlarınızın yanınızda olduğunuzu hissettirecek bu yöntem, kurumsal hediyelerle stajyerlerinizi şirket kültürüne alıştırır.

Stajyerler de dâhil olmak üzere çalışanların restoran ve market harcamalarında kullanabilecekleri MultiNet de personellerinizi motive edecek avantajlardandır. Kolay kullanım imkânı sunan MultiNet’le çalışanlarınızın 35.000’i aşkın noktada dilediklerini satın almalarını sağlayabilirsiniz. Bu sayede stajyerler de şirket kültürünüzün çalışanın memnuniyeti üzerine kurulu olduğunu fark edecektir. Nitelikli çalışanlar, memnun oldukları şirketlerde yetişeceği için motivasyonlarının tam olması son derece önemlidir.

Multinet Up Blog’da yer alan içeriğin yalnızca bilgi verme amaçlı olduğunu, hukuki görüş ve tavsiye içermediğini, bilgilerin Multinet Up Blog’un hazırlanma tarihindeki mevzuata dayalı olduğunu ve zamanla mevzuat değişiklikleri ile ilgili kurumların görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabileceğini bildiririz.