Ücretli İzin Nedir, Ücretli İzin Çeşitleri Nelerdir?

Şirketlerde verimliliğin anahtarı, iş ve özel yaşam dengesinin sağlanmasıdır. Çalışanlar, kendisine vakit ayırabildiğinde sorumluluklarına daha rahat odaklanır. Bu nedenle izinler, ekip üyelerinin motivasyonunu ve bağlılığını güçlendirmede önemli rol oynar. Ayrıca personelin yasal hakları arasında yer alır. Zira 4857 sayılı İş Kanunu’nda çalışanların ücretli izin hakkına ilişkin hükümler bulunur. Yazının devamında hem işverenleri hem de personeli ilgilendiren bir konu olan ücretli izin hakkındaki detayları açıkladık.

Ücretli İzin Nedir?

Tatil hakkı anlamına gelen izin, çalışanların bedensel ve zihinsel sağlıklarını koruyabilmeleri açısından oldukça önemlidir. Bu sebeple izin konusu hem İş Kanunu’nda hem de Anayasa hükümlerinde yer bulur. Yani taraflar açısından müdahale edilemez bir haktır. Anayasa’da bu hüküm, “Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile yıllık ücretli izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.” şeklinde yer alır. 

Bu noktada ücretli izin ve ücretsiz izin farkına değinmek faydalı olabilir. Ücretli izin alan çalışanların maaşında ya da sosyal haklarında herhangi bir kesinti meydana gelmez. Ücretsiz izinde ise iş sözleşmesi bir süreliğine askıya alındığı için ücrette de duraklamalar olur.

Yıllık İzin ve Ücretli İzin Arasındaki Fark Nedir?

Yıllık izin, 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında bir yıllık çalışma süresini tamamlaması durumunda personele tanınan bir haktır. Başka ifadeyle; çalışana, aynı işveren bünyesinde göreve başladığı günden itibaren minimum bir yıl çalışması üzerine kıdemine, yaşına ya da yaptığı işe göre dinlenmesi amacıyla sağlanan istirahat imkânıdır. 

Ücretli ve yıllık izin arasındaki fark ise süre şartıyla alakalıdır. Diğer ücretli izin türlerini kullanmak için herhangi bir çalışma zamanını doldurmaya gerek yoktur. Fakat bu izin haklarından yararlanmak isteyen çalışanların bazı sebepler göstermesi ya da şartları taşıması gerekir. Örneğin ölüm iznini, birinci derece yakının vefat etmesi durumunda almak mümkün olur.

Evlilik, doğum veya taşınma gibi izinlerde çalışanlarınızın bağlılıklarını artırmak veya onlara sürpriz yapmak için kurumsal hediye kartlarını tercih edebilir, %45'e varan vergi tasarrufu fırsatından yararlanabilirsiniz. 

Çalışanlar için Ücretli İzin Çeşitleri Nelerdir?

4857 sayılı İş Kanunu’nun “Saklı Haklar” başlıklı 45. maddesinde “Toplu iş sözleşmesi ya da iş sözleşmelerine hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatillerde işçilere tanınan haklara, ücretli izinlere ve yüzde usulü ile çalışan işçilerin bu kanunla tanınan haklarına aykırı hükümler konulamaz.” hükmü bulunur. Yani ücretli izin hakkı, bu kanun çerçevesinde koruma altındadır. Bu kapsamda yıllık, mazeret, evlilik, taşınma, refakat, doğum ve babalık gibi ücretli izin türleri bulunur.

Yıllık Ücretli İzin

Çalışanlara tanınan haklar arasındaki yıllık izin hakkındaki hükümler, İş Kanunu’nun 53. maddesinde yer alır. Bu yasa maddesine göre bir iş yerinde göreve başladığı günden itibaren deneme süresi de dâhil olmak üzere en az bir yıl çalışanlara yıllık ücretli izin verilir. Personelin bu haktan feragat etmesi mümkün değildir. İşçinin kıdemine göre belirlenen yıllık ücretli izin süresi ise aşağıdaki gibidir.

• 1-5 yıl arası: 14 gün
• 5-15 yıl arası: 20 gün
• 15 yıl ve üzeri: 26 gün

Bu hükümler, bir seneden az süren mevsimlik ya da kampanya işlerinde çalışanlar için geçerli değildir. Ayrıca yer altı işlerinde çalışanların yıllık ücretli izin sürelerinin dörder gün artırılarak uygulanması gerekir. Yaşı 18 ve altındaki işçilerle elli ve daha büyüklere verilecek yıllık izin süresinin yirmi günden fazla olması zorunludur. Öte yandan, yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ya da toplu iş sözleşmeleri ile yükseltilebilir.

Mazeret İzni

Mazeret izni, personelin iş hayatı dışındaki acil durumlarına yönelik bir haktır. Bu kapsamda doğum, evlat edinme ve ölüm gibi kişisel konular yer alır. Özel sektör mazeret izni süreleri şu şekildedir:

• İşçiye evlenmesi, evlat edinmesi; annesinin, babasının, kardeşinin, eşinin ya da çocuğunun ölümü durumunda 3 gün mazeret izni verilir.

• İşçiye eşinin doğum yapması durumunda 5 gün mazeret izni verilir.

En az %70 oranında engelli ya da süreğen rahatsızlığı olan çocuğu bulunan personel, hastalık raporunu gerekçe göstererek 10 güne kadar ücretli izin alabilir. Bu hak, çalışan ebeveynden sadece biri için geçerlidir. Ayrıca bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde kullanılabilir.

Evlilik İzni

Düğün ya da evlilik izni, yeni bir yuva kurma sürecindeki çalışanlara tanınan haklar arasındadır. Mazeret izni kapsamındaki bu hakkın minimum süresi 3 gündür. Fakat işveren ve personel, iş sözleşmesinde evlilik izni için daha uzun süreler de belirleyebilir. Örneğin bu sözleşmeye düğün izninin 5 gün olacağına dair bir madde eklenmesi mümkündür.

Taşınma İzni

Ev değiştiren çalışanlar, bu süreçte taşınma izni kullanabilir. Bu hakkın yasal dayanağı, İş Kanunu’nun ücretsiz ve ücretli izin hükümlerine yer veren 55. maddesindeki “j” bendidir. Söz konusu yasa maddesine göre taşınma izninin ücretli ya da ücretsiz olma durumu, çalışan ile işveren arasında yapılan iş sözleşmesindeki şartlara bağlıdır.

Periyodik Kontrol İzni

Periyodik kontrol izni, kadın çalışanların hamilelik dönemlerine yönelik bir haktır. Periyodik kontrollerde bu çalışanların gebelik muayenelerin, tedavileri ve tetkikleri yapılır. İşverenler, bahsi geçen sağlık kontrollerinin düzenli ve zamanında gerçekleştirilmesi için personeline hamilelikte ücretli izin vermek zorundadır.

Hastalık İzni

Ücretli haklar arasındaki hastalık izni, çalışanların fiziksel ve bedensel sağlığı açısından oldukça önemlidir. Bu ücretli izin türüne ilişkin hükümler, İş Kanunu’nda ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu maddelerinde yer alır. İlgili yasal mevzuatlara göre çalışanlar, görevini yerine getirmesini engelleyen sağlık sorunları için doktor raporu alarak hastalık izni kullanabilir.

Refakat İzni

Refakat izni, çocuğu ya da eşi gibi birinci derece yakını rahatsızlanan çalışanlara tanınan bir haktır. Çalışanlar, refakat izni için öncelikle işverenleriyle iletişime geçerek durumu açıklar. Ardından talep edilmesi durumunda rahatsızlığı gösteren belgeleri gösterir. Refakat izninin süresi, işletmenin iç politikalarına göre değişir. Genellikle minimum 3; maksimum 6 ay olacak şekilde belirlenir.

Babalık İzni

Ücretli izin türleri arasındaki babalık izni, eşi doğum yapmış çalışanlara yönelik bir haktır. Babalık izni sayesinde personelin hem doğum sürecinde hem sonrasında eşi ve çocuğuyla zaman geçirebilmesi mümkün hâle gelir. 4857 sayılı İş Kanunu’na göre özel sektör çalışanları için babalık izni süresi 5 gündür.

Evlat Edinme İzni

İşverenler, üç yaşını doldurmamış çocuğu nüfusuna geçiren personele evlat edinme izni verir. 4857 sayılı İş Kanunu, eşlerden birine veya evlat edinen bekâr çalışanlara tanınan bu hakka ilişkin hükümler içerir. Bu iznin detayları, ilgili kanunun “Analık Hâlinde Çalışma ve Süt İzni” başlıklı 74. maddesinde yer alır. Evlat edinen personel, işverene bu durumu bildirir. Ardından çocuğun aileye ya da bekâr personele teslim tarihinden itibaren 8 haftalık izin hakkı doğar.

Doğum İzni

Çalışan kadınlara verilen doğum izni, toplamda 16 haftadan oluşur. Bu sürecin 8 haftası doğumdan önceki; kalanı ise sonraki dönemi kapsar. Gebeliğin 40 hafta sürdüğü kabul edildiğinde kadın personelin 32. hafta itibarıyla izne ayrılması mümkün olur. Bebek 8 haftalık, yani 2 aylık olduğunda da ücretli izin sona erer.

Karne İzni

Şirketler; personeline verdiği önemi, özel günlere gösterdiği özenle yansıtabilir. Bu anlardan biri olan karne günü, çalışan anne babalar açısından oldukça mühimdir. İşverenler, ekip üyelerine ücretli karne izni vererek personelinin bu değerli zamanda çocuklarının yanında olmasına destek verebilir. 

Multinet Up Hizmetleri ile Çalışanlarınıza Eşsiz Yan Haklar Tanıyarak Motivasyonlarını Destekleyin

Firmanızı her anlamda ileriye taşımak için çalışanlarınıza ücretli izin verebilirsiniz. Esnek yan haklar, personelin motivasyonunda ve verimliliğinde kritik rol oynar. Örneğin 35.000’i aşkın noktada geçerli MultiNet Yemek Kartı sayesinde çalışanlarınıza yeme içme yerini özgürce seçme şansı tanıyabilirsiniz. Dilerseniz Multinet Up’ın bir diğer kurumsal çözümü MultiGift Kurumsal Hediye Kartı ile personelinize özel gün hediyeleri ve performans ya da kıdem ödülleri verebilirsiniz.